Verslag 19 bijeenkomst September 2019
Op 19 september 2019, komen zo’n 60 vertegenwoordigers vanuit ICT-bedrijven, energiebedrijven, start-ups en scale-ups, netbeheerders, overheid, wetenschap en prosumers bij elkaar voor de voortgangssessie van de Club van Wageningen in het Akoesticum in Ede. Een derde van de aanwezigen is er voor het eerst bij, de rest was eerder aanwezig bij de voortgangssessie in januari 2019 en/ of de meerdaagse toekomstverkenning in juni 2018.
We werken samen verder aan onze kernvraag:
“Hoe kunnen we een digitale energiemarkt realiseren waarin we de kernwaarden eerlijk, inclusief en democratische bestuurbaarheid behouden.”
We geven een vervolg aan de eerdere bijeenkomsten door voortgang delen in de ochtend en samen te werken in de middag. De te beantwoorden vraag van de dag:
“Wat kunnen we komend half jaar doen om onze missie te bereiken?”
Onderstaand de conceptversie van het verslag van de bijeenkomst. De opmerkingen van de deelnemers moeten nog verwerkt worden.
Opening bijeenkomst
De bijeenkomst wordt geopend door Edwin Edelenbos (Netbeheer Nederland), Rinie van Est (Rathenau Instituut), Ruurd Priester (Hogeschool van Amsterdam) en Xander Smit (Secretaris). De presentaties vindt u hier.
Edwin laat met een aantal actuele voorbeelden zien hoe de missie van de Club van Wageningen is in sneltreinvaart aan urgentie heeft gewonnen afgelopen half jaar.
Rinie heeft de systemische veranderingen geduidt die aan de gang zijn doordat twee enorme ontwikkelingen samen komen: de energietransitie en de digitale transitie. Hij heeft het energie systeem in flux weten te duiden en laten zien wat daar de grote uitdagingen bij zijn.
Ruurd vertelt zien wat de verandertheorie is waarmee de Club van Wageningen werkt. Xander sluit daarop aan met de werkwijze Club van Wageningen en de resultaten die we gehaald hebben. De werkwijze in het kort:
-
Veranderaarswerken vooral zelf aan de energietransitie
-
Soms zitten we met vraagstukken die groter zijn dan de eigen organisatie
-
Dan vorm je met andere veranderaars een gelegenheidscoalitie
-
Die zet je op de site als project, zodat anderen kunnen aanhaken.
-
Samen werk je aan het vraagstuk.
-
Via de club deel je de resultaten met iedereen.
Elkaar bijpraten in de ochtend
Marktplaats
De dag begint met een marktplaats waar de trekkers van de lopende initiatieven in twee rondes met de aanwezigen de status en knelpunten van hun projecten bespreken. Zo wordt iedereen op de hoogte gesteld van de vorderingen, worden successen gevierd en is er ruimte voor hulpvragen en suggesties. Het gaat om de volgende initiatieven:
- Energie als verbinding – René van Vliet
Het streven naar meer verbinding in de wereld en meer duurzame energie kan gekoppeld worden. Deze werkgroep denkt dat de mogelijkheid om energie uit te wisselen, zonder dat hier een monetaire uitwisseling mee gekoppeld is, draagvlak kan bevorderen voor de energietransitie en kan leiden tot sociale vernieuwing. Digitalisering kan deze uitwisseling faciliteren, mits kernwaarden als inclusief en
eerlijk worden geborgd. lees meer > - Standaarden & Security – René Montenarie
Deze werkgroep richt zich op de relevantie en mogelijke totstandkoming van afspraken en standaarden voor Energiedata en IoT apparaten in de energiesector. Daarbij kunt u denken aan thermostaten, omvormers van zonnepanelen maar ook laadpalen voor elektrische auto’s. Lees meer > - Governance/Publieke waarden – Romy
Volgens deze werkgroep staan de publieke waarden onder druk in de energietransitie en met de opkomst van digitalisering. Ze streven naar een goede waarborging en invulling van de publieke waarden. Lees meer > - Internet of Energy – Tijs Wilbrink
Het energiesysteem wordt steeds meer decentraal en biedt nu kansen om te komen tot een eerlijk en inclusief data-gedreven ontwerp met democratische aansturing. Deze werkgroep onderzoekt hoe het verbonden energiesysteem (internet of energy) bestuurd kan worden en wat hierin de afwegingen zijn. Lees meer > - Het verandernetwerk - Xander Smit
Xander Smit heeft een stand waar hij de resultaten tot nu toe heeft verzameld en vragen beantwoordt over hoe de Club van Wageningen werkt. Lees meer over hoe de club werkt, bekijk de casuistiek
Tussen de rondes van de marktplaats zijn er ook een aantal ‘firestarters’, dat zijn korte presentaties van innovatieve projecten gestart door aanwezigen. Dit zijn:
- The Givo App - Michiel Sintenie & Dré Kampfraath
De Givo app is een app voor mensen om hun onbenutte waarde te ruilen zonder tussenkomst van geld om circulariteit te bevorderen. Bekijk de presentatie > - Aardehuizen Olst – Ferdi Hummelink
In Olst heeft een groep enthousiaste bewoners huizen gebouwd van natuurlijk materiaal, die in het landschap passen en met een eigen infrastructuur. Bekijk de presentatie > - De Gasfabriek Deventer - Rob ten Berge
De Gasfabriek in Deventer is omgebouwd tot een innovatiecentrum voor start-ups in verschillende gebieden zoals energie. Voorbeelden van start-ups die worden ondersteund door het centrum zijn Voorstroom, Hanzenet, De Zonfabriek en Zonnerente. Bekijk de presentatie > - Powerpeers – Wijnand Reijneveld
Powerpeers is een platform om zelfopgewekte duurzame energie te delen. Als afnemer kan je zelf kiezen van wie je energie afneemt. Deze keuze werkt 'op papier'. Bekijk de presentatie > - Innopay – Douwe Lycklama
In de wereld komen er steeds meer digitale infrastructuren bij, zoals sociale mediaplatformen. Deze voorbeelden kunnen positieve of negatieve voorbeelden zijn voor het organiseren van de infrastructuur van energiedata. Dit soort digitale infrastructuren hebben een logische indeling. Bekijk de presentatie >
Aan de slag in 'open space'
In de middag is er ruimte om aan de slag te gaan met het bedenken van nieuwe initiatieven of het uitbreiden en versterken van bestaande initiatieven voor de komende zes maanden. Dat gebeurt in de vorm 'open space'. Dat wil zeggen dat de onderwerpen voor de middag door de groep zelf op dat moment bepaalt worden. De volgende projecten worden besproken, in overleg met de initiatoren wordt bepaald hoe we daar een vervolg aan geven:
Wat: We willen een betrouwbaar energienetwerk gebouwd op bestaande communicatienetwerken, zoals het Internet. Maar hoe betrouw is dit communicatiekanaal? We hebben in de toekomst zekere kanalen nodig.
Dorpsmolen op zee – Auke Hoekstra
Wat: Dorpscollectieven die wel duurzame energie maar geen windmolen(s) op eigen grondgebied willen kunnen een dorpsmolen op zee plaatsen. De werkgroep gaat nu inventariseren wat er nu al is aan burgerparticipatie in windparken op zee en uitzoeken hoe dat ingezet kan worden binnen de RES (Regionale Energie Strategie). Wellicht kan een afstudeerder dit uitzoeken.
Wie: Auke Hoekstra (trekker), Elke den Ouden, Anoeska Buijze
Hoe ziet 2030 eruit? Exponentiele reductie van Co2 – Erik van Wijk
Wat: In de huidige e-transitie is er weinig aandacht voor CO2. Er is nog te weinig gevoel van urgentie . Met verwarming van de aarde tot de 2 graden zijn er risico’s. Boven de 2 graden zijn dit geen risico’s maar zekerheden. Het is zaak hierop voor te bereiden. In Spanje zijn er al een aantal goede voorbeelden, zoals dat Sevilla op zoek is naar hoe ze de stad kunnen afkoelen in de zomers. Er bestaan allerlei nieuwe business modellen, zoals de CO2 taks. Koolstof in de maatschappij is het issue om de natuur weer in balans te krijgen. Zodat alle mensen dezelfde kansen weer hebben. Dit moet niet morgen gebeuren, maar vandaag. De realiteit dwingt ons om stappen te maken en om onze rode ballen groen te ballen. Vanuit onze agitators rollen, is het nu zaak om iets de orkestreren waar verschillende wereld samen gebracht worden om afspraken te maken over wat er moet gebeuren.
Wie: Erik van Wijk, Ferdi Hummelink, Wijnand, Pallas Agterberg, en meer
Data soevereiniteit – Douwe Lycklama
Wat: Douwe presenteert kort een aantal kenmerken van een afsprakenstelsel. Zo’n afsprakenstelsel – dat al bestaat in andere sectoren - kent een beheerder van de afspraken en natuurlijk spelregels voor inzicht in data en het delen van data. Er zijn allerlei use cases, zoals in Delft (IDEAL, iShare, eHerkenning) met eindgebruikers en ‘in’ het systeem waar dit wordt geprobeerd. Vanuit de Club van Wageningen worden een aantal vragen gesteld, zoals: Hoe waarborgen we de soevereiniteit van data? Wie neemt die rol op zich? Waar beginnen we en wat is de rol van de Club? We hebben nu een intekenlijst voor wie er mee wil doen. Het gevoel ontstaat dat een afsprakenstelsel in de energiesector grote impact gaat krijgen en vele partijen en alle consumenten en bedrijven raakt. Dit maakt het tot een zeer belangrijk onderwerp. Het is onduidelijk wie nu verantwoordelijk is voor het geheel en wie bijvoorbeeld de opdrachtgever wordt. Ook is er geen garantie dat bij de uitwerking van een afsprakenstelsel voldoende rekening wordt gehouden met de doelstelling van de Club. Diverse aanwezigen spreken uit dat zij dit onderwerp graag een stap verder willen brengen. Maar wat betekent dit dan voor de Club? De reikwijdte wordt immers bepaald door de betrokken stakeholders. Daarbij houden we er rekening mee dat het niet aan de Club van Wageningen is om in de uitvoer actief te worden (laat staan als opdrachtgever). Het kernteam kijkt binnenkort verder naar de wijze waarop dit afsprakenstelsel een duwtje in de goede richting kan krijgen. Wellicht kan dat door een korte publicatie met een aantal vragen in lijn met onze doelstelling.
Wie: Wie: een groot deel van de deelnemers (ongeveer 70%) is luisterend of actief deelnemend bij deze sessie aanwezig.
Ingetekend: Tijs Wilbrink (Topsector Energie), Hugo Schonbeck (FRESH / SEA), Ype Kingma (Prosument, E-coop), Jan Pellis (Stedin), Michiel Sintenie (Vattenfall), Arthur van Wyck (NEDU), Rene Montenarie (CvW), Timen Olthof (VNG)
Krachtige en snelle hefboom – Ruurd Priester
Wat: De Club van Wageningen bestaat een jaar en er is vooral veel gedivergeerd qua projecten. Het gevoel van urgentie is toegenomen. Er is nu de behoefte om te convergeren.Als wij willen dat de Club van Wageningen een grote impact creëert, is de basisstof het verhaal. Dit verhaal hebben we het grote deel al. We weten wat het probleem is en wat de knoppen zijn waar wij aan kunnen draaien. We hebben dit alleen nog niet in Jip en Janneke taal. Het is belangrijk energieanalfabetisme te erkennen, een strak verhaal te hebben en een urgent haakje te vinden. We hebben de kansen geïnventariseerd om mensen wakker te schudden en kwamen met zes ideeën. We kunnen hier gebruik maken van het momentum om een begin te maken met data bewustzijn.
- Er komt een nieuwe wet met een paragraaf over energie communities erin. Als we een krachtige brief schrijven naar verschillende media, kunnen we hier invloed op uitoefenen.
- Bij alle huizen die nieuw opgeleverd gaan worden vanaf mid 2020 zijn bouwers verplicht een digitale box worden mee te leveren met meer informatie over de data in je huis. Niet alleen maar met de materialen die gebruikt zijn en de handleidingen, maar ook over de data die jouw huis versterkt (installatiedata, warmtepompdata, netbeheerders over de meetmomenten).
- Klimaatakkoord – 30% win en zon.
- Communicatie over de aardgasprijs / energietransitie – de vraag ‘Wie kijkt er mee?’
- All electric huishoudens
- Nationale AI cursussen
Wie: Ruurd, Pallas, Sennay, Louis D Robin vP, Rene vV, Martine, Edwin, en meer
Naar welke afspraken kan je een internet of energy systeem maken in Nederland a la België – Internet of Energy initiatief – Jan Pellis
Wat: Het is mogelijk om de data in je huis in een communicatie-laag bij elkaar te brengen. Deze laag kan beveiligd worden. Welke voorwaarden geef je mee aan deze laag? Er is de behoefte om Internet of Energy goed te duiden en aan te geven waar het begint en eindigt. Is het elektronisch of een stukje monitoring? Wat is de impact om energiestromen? Het is belangrijk meer duiding te geven en het tastbaar te maken. Er leven veel ideeën over wat je ermee zou kunnen doen en er zijn een aantal initiatieven. De opgave is om het een uniforme communicatie-laag te maken en waar de gebruiker de regie heeft, over het aan en uit zetten van de data en het bepalen van wie de acties uitvoert. Hoe maak je voor de burger inzichtelijk welke data hij verstrekt? Standaard zal verplicht moeten worden (oa EV1) en fabrikanten moeten open API hebben voor data en acties.
Wie: Michiel S, Rinie, Margrethe, Romy, Ype, Oelfier, Tijs W, meneer van Hanzenet, Hugo, Wijnand, Aletta, Leofwin
Vat op eigen data – Timen Olthof
Wat: “Ik wil zelf beslissen hoe ik m’n eigen data gebruikt wordt. Ik wil privacy. Ik wil zelf bepalen met wie mijn data ik deel. Ik wil weten wat het effect is op mijn privacy, voor hoe lang het gebruikt wordt en waar het wordt opgeslagen (kan het op eigen harde schijf?). Ik wil dat weten per apparaat als ik het koop en continu. Ik wil notificaties voor onderhoud eerst zelf krijgen en dan zelf kunnen doorsturen naar wie ik wil. Ik wil mijn historische informatie kunnen bekijken.”
Allerlei apparaten verzamelen data in huis. Het is zaak meer inzicht de verschaffen over wat apparaten met je data doen. We gaan een tool maken die we praktisch kunnen inzetten. Afwegingen hierin zijn transparante analyse en gebruik van eigen AI, proprietary versus open interface, open standaarden, geen lock-in en geborgen veiligheid. Deze tool wordt ‘Club van Wageningen’-proof. Zo kunnen we samen afgesproken principes waarborgen.
Wie: Timen, Ruurd, Auke, Elke, …
Inclusiviteit van energie - Smart grids – Dré Kampfraath
Wat: In deze groep hebben we het over de inclusiviteit van energie gehad. Veel kennis is besproken. We hebben het erover gehad dat het bewustzijn van de tikkende klok nog ver onder de maat is. We hebben ook gezien dat het snel kan gaan, zoals bij vliegschaamte, vleesgène en het cool worden van Tesla auto’s, ook al maken ze niet het traditionele coole geluid van auto’s.
Wie: Dré, ...
Overzicht van beperkende wet- en regelgevingen – Anoeska Buijze
Wat: Er zijn weinig belemmeringen door wet- en regelgeving gemeld tijdens de Open Space ronde. Wel heeft Anoeska gedurende dag verschillende commentaren opgevangen die zij gaat opschrijven.
Wie: Anoeska Buijze, ...
Afsluiting en vervolg
Plenaire reflecties
De dag wordt plenair afgesloten met inividuele reflecties:
“We moeten nu convergeren. Niet allemaal losse dingetjes opstarten maar met doorlopende projecten aan de gang gaan, slimmere combinaties maken en onze invloed aanwenden om (nog sneller) impact te creëren.”
“Het is handig om de smoelenboekfunctie uit te bereiden. Dit is dus een oproep om jezelf aan de website toe te voegen.”
“Het is belangrijke de urgente punten duidelijk te hebben en die front en center te houden.”
“Ik ben blij met wat we gedaan hebben. De zaak is nu om het enthousiasme/ongeduld/visie te richten.”
“De voorbeelden van vanochtend waren erg sterk. Ik vond het leuk dat mensen aanhaakten om mee te denken. De middag kostte meer energie en eigenlijk hebben we daar meer tijd voor nodig. Laten we apart afspreken om een aantal onderwerpen uit te diepen.”
“Het feit dat governance de kern van de zaak is kwam vandaag keihard op de agenda. We hadden nog geen consensus over de data soevereiniteit, ook al is er al een intekenlijst. Sommige anderen dachten “dit moet toch makkelijker en simpeler kunnen?”. Het governance systeem is er al. Je kan er kritiek op hebben en we kunnen het ook verbeteren. Een jaar geleden hadden we de agitator rol en het komende half jaar is het tijd voor de orchestrator rol. Hoe komen we tot een waarde-gedreven afsprakenstelsel op een democratische manier? Moeten we het parlement hierbij betrekken? En ook een bredere groep burgers? Ja, anders krijgen we aan het eind van de rit te horen"
“ Dit is wat het maatschappelijk middenveld vindt, maar vindt de maatschappij dit ook?”.
“We zijn al bezig met een afsprakenstelsel. Dit komt deels in de nieuwe energiewet. De zoektocht is naar de balans van wat je in de wet vastlegt en wat je aan de sector overlaat. Eind december / begin januari is de wet open voor reacties via internet consultatie.”
“Dit gaat vooral over P4. Misschien kunnen we dat concreter maken. Maar gaan we het daarmee redden? Het is nog zo veel breder.”
“Wij zijn een unieke club. Eentje die kijkt met een breed, holistisch perspectief en een ideele doelstelling. Wij stellen de kritische vragen.”
Vervolgstappen
De mensen die 'een rode bal' hebben opgepakt gaan aan de slag om projecten in te richten met gelegenheidscoalities. Die ziet u vanzelf verschijnen op deze website.