Energie als verbinding

Wij zien dat een directe koppeling tussen energie en geld, in een steeds meer 'fluctuerend duurzaam digitaal energiesysteem', in potentie leidt tot grote vormen van speculatie. De mogelijkheid tot ontkoppeling van energie en geld kan stimuleren dat energie gebruikt wordt wanneer het bruikbaar is (dat speculatieve opslag vermeden wordt) en dat uitgestelde wederkerigheid mogelijk is.

Hierbij geldt het subsidiariteitsbeginsel (eerst lokaal oplossen wat lokaal kan en van daaruit de schaal vergroten). Wij denken dat de mogelijkheid om energie uit te wisselen, zonder dat hier een monetaire uitwisseling mee gekoppeld is, draagvlak kan bevorderen voor de energietransitie en kan leiden tot sociale vernieuwing.

Doel => Deelnemers
Het primaire doel van Energie-als-Verbinding is om draagvlak te bevorderen voor de energietransitie en een mogelijke kapstok bieden voor sociale vernieuwing. Wellicht inspiratie voor een nieuw Sociaal Contract met burgers, prosumers, eindklanten, consumenten, individuen maar vooral ook: Communities. Een community-centric innovatieaanpak.

Energietransitie gerelateerde initiatieven in de Gebouwde Omgeving in Nederland zijn momenteel nog vaak gericht op zelforganisatie en burgerparticipatie. Daarbij wordt in de praktijk verantwoordelijkheid vaak zoveel mogelijk weggelegd bij het individu, de burger, de bewoner, de inwoner. Deze kan hierdoor het beeld overhouden de dupe te zijn van een wegkijkende overheid aan de ene kant en een steeds machtiger wordende markt aan de ander kant. Of dit een gewenst beeld is laten we hier in het midden, maar we zien het wel als een signaal waar we mogelijk komende tijd wat meer aandacht moeten besteden.

Door communities meer te betrekken (Community-centric aanpak) en daarbij met name Gemeenten ook een veel belangrijker rol te geven kunnen we wellicht tot een soort van vernieuwd ‘Sociaal Contract’ tussen overheid, bedrijfsleven en burgers komen. De tijd lijkt er rijp voor!

Motivatie
De oorspronkelijke motivatie als gevolg van de 3-daagse in Wageningen was: wij werken allereerst aan een goed geframede uitdaging van het vraagstuk 'loskoppeling energie en geld' ('mogelijkheid tot energie als ruilmiddel') die leidt tot een concreet experiment. Vervolgens werken we aan een concreet experiment, waar we de lessen uit willen trekken, die we in het bredere programma willen delen.

Deze motivatie is in de basis nog steeds geldig en daarmee onderdeel van het vervolg waar we nu in 2019 aan bezig zijn: hoe gaan consumenten en prosumers reageren als er met energieopslag speculatieve energiehandel (bijvoorbeeld flitshandel) gaat ontstaan, waarbij men gevoel krijgt dat het allemaal niet meer eerlijk lijkt te gaan en van enige vorm van democratische besturing al helemaal geen plaats meer is?

Kunnen we een digitale simulatie of prototype maken om te ervaren hoe het anders kan? Wat kunnen we leren van deze experimenten? Hoe gaan we dit terugkoppelen naar beleid (op politiek niveau, nationaal niveau en regionaal niveau en zodat de relevante sector rollen hiermee desgewenst (op vrijwillige basis!) hun eigen strategieën en roadmaps kunnen informeren?

Dit gedachtenexperiment is wat ons betreft nog steeds volledig in lijn met het centrale vraagstuk van de Club van Wageningen: hoe komen we tot een eerlijke, democratisch bestuurbare, digitaliserende energiemarkt?

We zien dan ook op dit ogenblik nog geen reden om met Energie-als-Verbinding van dit vraagstuk af te wijken. We proberen wel met behulp van het formuleren van gerichte deelvragen, delen van mogelijke oplossingen in te organiseren onderzoeken en/of experimenten inzichtelijk te maken.

Denkend aan hoe Internet momenteel democratische en politieke processen verstoort en hoe Internet-of-Things, vaak gedreven vanuit winner-takes-all kapitalisme kan leiden tot MVP’s[1] waarbij ethiek en security & privacy-by-design vaak achterwege worden gelaten willen we het Internet-of-Energy liever niet op een vergelijkbare manier tot stand laten komen. Daarom stellen wij ons bij voorkeur als volgt op: als we ons een moment in de toekomst voor proberen te stellen, dan willen we op dit initiatief graag terug kunnen kijken vanuit het handelingsperspectief: “let’s try to make sure we were embarking on the positive side of history”.

Daarnaast hebben we binnen de Club van Wageningen aangenomen dat ‘democratisch bestuurbaar’ een gewenste vorm van governance is voor een digitaliserende energiesector. Maar het is onduidelijk op welke aannames dit gebaseerd is. In het interview “De democratie voorbij, Sander Boon en Frank Karsten”[2], geeft men nieuwe interessante duidingen aan de term democratie, waaronder: 

•        (13:00) Bij een democratie probeert iedereen te leven op andermans kosten.

•        (14:00) Democratie lijkt het gaspedaal te zijn maar is eigenlijk het rempedaal.

•        (18:50) Dat is het probleem van de democratie. Er is een grote taart en iedereen probeert op kosten van anderen een groter deel van die taart te krijgen.

Deze duidingen leggen bloot dat het onderliggende vraagstuk eigenlijk alles te maken heeft met herverdeling en indien we onze Commons, wat een Energiesysteem in feite is, niet goed of niet eerlijk besturen, we te maken kunnen krijgen met de “Tragedie van de Meent”. Het is daarom aan te bevelen dat Club van Wageningen zich ook richt op het besturen van Commons, waarbij  inspiratie gehaald kan worden uit o.a. het boek van Nobelprijswinnares Elinor Ostrom: Governing the Commons[3].

Andere duiding: “Gezag moet opnieuw veroverd worden” Onze samenlevingen, instituten en het sociaal weefsel zijn in de eerste stadia van de Digital Civil Revolution, zoals Steven de Waal analyseert in zijn nieuwste boek ‘Civil Leadership as the Future of Leadership. Harnessing the disruptive power of citizens’. Hij schetst hoe de technologie die markten heeft ontwricht, ook leidt tot een nieuwe en groeiende macht van burgers, en tegelijkertijd een ontwrichtende werking heeft op politiek, democratie en publieke dienstverlening. Het leidt onder andere tot een publieke opinie die werkelijk van het publiek is en tot een permanente publieke tribune. Een speciaal soort leiderschap is nodig om deze nieuwe burgermacht te omarmen, te gebruiken en bij te sturen: maatschappelijk leiderschap. Hoe kunnen overheid, politiek en bestuurders het best reageren op deze nieuwe publieke arena? Zie de aflevering “New Democracy #34: Maatschappelijk Leiderschap”[4]

Deelnemers => Doel
We zijn in fase 1 begonnen met een gelegenheidscoalitie dat als zelfsturend en zelf organiserend team het vraagstuk verder heeft uitgewerkt tot een analyse en visualisatie. Deze gelegenheidscoalitie is begonnen met als initiële deelnemers Martine Verweij (Green Bridges), Elke den Ouden (TU Eindhoven), Koen Duijnmayer (Engie), René van Vliet (Econobis) en Louis Dietvorst (Enexis).

Gaandeweg is deze coalitie uitgebreid met enkele nieuwe (soms tijdelijke) toetreders. Met enkele van deze toetreders hebben we ook nog een tijdelijk ‘uitstapje’ gemaakt naar het Odyssey[5] programma en geprobeerd ons als team op de kaart te zetten voor het hackaton event maar doordat we te laat waren met voorbereidingen hebben we niet mee kunnen doen.

Bij de nieuwe toetreders zaten o.a. Geert Verbong (TU Eindhoven), Thérésa Oost (Pentascope), Theo Dijt (Pentascope), Fokko Reinders (UMCG), Hugo Schonbeck (EnergyCoinFoundation), Abhigyan Singh (TU Delft), Sagar Dolas (SURF), Jos Blom (Alliander) en Marnix Langstraat (Alliander). In een 6-tal workshops hebben we met wisselende samenstelling uiteindelijk met alle deelnemers die hun participatie uren in-kind hebben bijgedragen toch een behoorlijk resultaat gehaald, zowel in analyse, beeldvorming als visualisatie.

Het geheel aan deliverables hebben we gepresenteerd op de terugkomdag 15-jan-2019 aan het einde van fase 1 en het aanwezige publiek uitgenodigd met ons mee te denken. Resultaten daarvan zie verder op.

Aanspreekpunt
Voor dit thema is vooralsnog Louis Dietvorst (Enexis) aanspreekpunt, nadrukkelijk niet in de rol van belanghebbende voor Enexis en/of andere netbeheerders, maar met focus op het inzichtelijk maken van de centrale onderzoeksvraag van de Club van Wageningen en de mogelijke toekomstige impact voor de sector en daarmee ook voor Enexis.

De aanpak die we voorstaan met dit onderwerp is om ons te richten op leervragen, bij voorkeur in een learning-by-doing, action-research stijl. Om dit kans te geven, niet te veel aandacht aan de ‘vocal minority’ maar juist meer aan de ‘silent-majority’. Nijntje-stijl taalgebruik ontwikkelen in met name Energie, Technologie en Data contexten (energy literacy, data literacy, technological literacy) zodat stakeholders met minder expressief taalgebruik ook meegenomen kunnen worden (inclusiviteit).

Doel
Het primaire doel van Energie-als-Verbinding is om draagvlak te bevorderen voor de energietransitie en een mogelijke kapstok bieden voor sociale vernieuwing. Wellicht inspiratie voor een nieuw Sociaal Contract met burgers, prosumers, eindklanten, consumenten, individuen maar vooral ook: Communities. Een community-centric innovatieaanpak.

Energietransitie gerelateerde initiatieven in NL zijn momenteel nog veel gericht op zelforganisatie en burgerparticipatie. Daarbij wordt in de praktijk verantwoordelijkheid zoveel mogelijk weggelegd bij het individu die dan natuurlijk al gauw het beeld overhoud de dupe te zijn van een wegkijkende overheid aan de ene kant en een graaiende markt aan de ander kant.

Door communities meer te betrekken (Community-centric aanpak) en daarbij met name Gemeenten ook een veel belangrijker rol te geven kunnen we wellicht tot een soort van vernieuwd ‘Sociaal Contract’ tussen overheid, bedrijfsleven en burgers komen. De tijd lijkt er rijp voor!

Resultaten
Fase 1 – juni 2018 tot 15 jan 2019
·        Inventariseren bestaande initiatieven en vraag hoezeer zij met 'ruildimensie' bezig zijn (bijv. Herman de Zonnestroomverdeler, Energy Coin Foundation, Sunny Economy, Aardehuizen Olst, Jouliette op de Ceuvel, Groenewijkstroom, Gridflex Heeten, Energiebank Nederland)

·        Inventariseren van het relevante actorveld dat directe koppeling geld en energie graag behoudt (o.a. Ministerie van Financiën, Economische Zaken, Algemene Zaken),

·        Verbeterde framing van het vraagstuk:

·        hiertoe: aanscherpen van verhaal over relatie tot schenkbelasting / energiebelasting / postcoderoosregeling)

·        maken van proceskoppeling opdat commercieel én collectief én individueel belang deel wordt van project (link met ambitie 2 - ontwerp principes)

·        Hulpmiddel: produceren v.e. filmpje, inclusief verhelderende animatie waarin symbolische fysieke handelingen ('kabel doortrekken tussen twee buren' en onbedoelde warmte uitwisseling tussen 'oudere buren' die lekker stoken en een 'jonger stel' dat nooit thuis is) opmaat vormen voor toelichting op ambitie om energie als non-monetair ruilmiddel mogelijk te maken 

·        Vervolgens Inpluggen van vraagstuk als innovatiechallenge in kickstarter omgeving 

Casus 4 – Peer 2 Peer Energie-als-Verbinding
Er zijn diverse initiatieven uit de coöperatieve maar ook commerciële hoek die een antwoord proberen te bieden op een steeds duidelijker zichtbaar verlangen naar een nieuwe tijd met eerlijke prijzen en transparantie. Er zijn zo’n 50 organisaties die met peer2peer en blockchain bezig zijn. Commerciële initiatieven proberen vaak de consument een alternatief te bieden via een simpele oplossing met aansprekende marketing. Hierin worden vaak dingen beloofd die in de elektrische en juridische werkelijkheid niet waar te maken zijn.

Hoe kan het dan wel? Een belangrijke stap is het geven van inzicht in de elektrische, juridische en sociale werkelijkheid van de energievoorziening. Energy literacy en respect voor de werkelijke waarden en drijfveren van zowel burger als consument zijn een belangrijke voorwaarde voor begrip en acceptatie van de energietransitie. Maar ook goede communicatie over het daaruit voortvloeiende belang van ‘mee ademen met de bronnen’ oftewel smart grids en het balanceren van vraag en aanbod is nodig voor begrip en medewerking daarbij. Mensen moeten het kunnen snappen net als Internet nu.

Fase 2 – 15 jan 2019 tot april 2020
In Fase 1, zijn we begonnen met enerzijds een analytische aanpak en anderzijds een gedachtenexperiment met bijbehorende beeldvorming en visualisatie. Het gedachtenexperiment gaf aanleiding tot veel vragen hetgeen naar onze mening een goed teken is, immers het is kennelijk dusdanig vernieuwend dat mensen zich af gaan vragen hoe het dan allemaal kan gaan werken. Dat is precies het soort denken dat we nu nodig hebben willen we innovatie in het energiesysteem meer kansen geven, want dat is broodnodig in de energietransitie.

Vanuit het gedachtenexperiment zijn enkele spin-off’s ontstaan die we in gelegenheidscoalities verder vorm willen geven. Eén van die spin-off’s is de ontwikkeling van het concept VIP-VIP hetgeen staat voor ‘Value Interaction Potluck for a Very Important Planet’. Dit is een idee om multi-potente oplossingen in een multi-actor context met goede, democratisch bestuurbare digitale ondersteuning mogelijk te helpen maken.

Een Potluck[6] is het concept van een gedeelde tafel waarbij alle genodigden (een Community) dingen inbrengen (gratis) en samen ter plekke recepten maken (innoveren).

Een andere spin-off in lijn met niet speculatieve energie-uitwisseling is het verder ontwikkelen van een (gedachten) experiment voor Gratis Energie, geïnspireerd door een proef in het Belgische dorpje Crisnée[7] [8] [9]. Mogelijk zal dit experiment in één van de Nederlandse Gemeenten plaats gaan vinden.

Lopende acties
Momenteel loopt er een programma onder leiding van Pentascope, om rondom het onderwerp Energie-als-Verbinding meer input op te halen uit potentieel geïnteresseerden. Hiertoe organiseert Pentascope een aantal meetups. De acties zijn gericht op het realiseren van meshworks en dit gebeurt naar het gedachtegoed van de meshwork Permanent Béta: ‘Zonder papier, geld en gedoe’.

Cycles in the meshworking process van co-creatie en VIP is groter dan het delen en consumeren, er ontstaat met elkaar verbinding en aanbieden van waarde. Creëren van randvoorwaarden. Vanuit gedeelde waarden ook onverwachte partijen bij elkaar in de VIP. Serendipiteit.

Binnen de systeemwereld wordt er hart/d gewerkt aan verbinding met bestuurders, beleidsmakers en politiek. Dit vraagt veel energie, een lange adem en veel geduld voordat de effecten zichtbaar worden. Bovendien verbindt het niet met de leefwereld. En zijn er dus in de leefwereld ook geen merkbare acties en daardoor ook geen effect te verwachten op afzienbare tijd. Met dit programma wordt gezocht naar mogelijkheden om ruimte te geven aan autonomie, onvoorspelbaarheid en onzekerheid; ‘het niet weten’ om zo verbinding te laten ontstaan tussen beide.

Dit programma is een schakel tussen de ambities van de strategie en de daadwerkelijke uitvoering van de strategie van de CvW, met als deadline 2020, want:

                               -  Er zijn veel verschillende doelen 


                               -  De aard van de opgave is moeilijk te doorgronden 


                               -  Er zijn erg veel betrokkenen met zeer diverse opvattingen en belangen 


                               -  De inspanningen zijn divers met veel onderlinge afhankelijkheid 


                               -  De impact op de omgeving is groot en wellicht ook op de organisatie(s) 


                               -  De kansen, sterkten, bedreigingen en zwaktes zijn onduidelijk evenals de consequenties 


                               -  Er is een sterke verwevenheid met bestaande organisaties en instituties 


                               -  Het ontbreekt aan best practices en inzicht in de oplossingen (emergente complexiteit) 


                               -  CvW wil van tijdelijke aard zijn en in 2020 zichzelf kunnen opheffen 


      Hoe 


Door de stille menigte geen stem persé, maar impact geven (e.g. dare to be grey, code oranje (Ruud Koornstra)). Veel draait om gedeeld taalgebruik. Taal3 onderschikt maken aan voelen, ervaren, beleven, etc.

Met een non-lineair programma. Na stap 1 komt stap 1.

 
Agenda
Concrete akties (gepland):

·        Grootste Kennisfestival Nederland (off stage) Deventer 20 juni 2019

·        Permanent Bèta Dag #15 Groningen 21 juni 2019

·        1e “systemdesignsessie” kernteam EaV 31 mei 2019 (vraag vervroegen naar 10 mei ivm drie maanden?)

·        Evaluatie kernteam EaV juni 2019

Concrete akties (nog niet gepland):

·        Mensa Frisdenkerssessie (in Arnhem?) Datum (juni, augustus en oktober)

·        2e en 3e sessie kernteam EaV augustus en oktober

 
Hulpvragen
De groep die de Peer 2 Peer casus heeft voorbereid heeft ook een beeldplaat (zie onder) gemaakt die de casus illustreert en waar ze het over willen hebben. De groep gebruikt deze plaat dus als leidraad voor het gesprek over de publieke waarde en het tastbaar maken van de urgentie, in plaats van het bedenken van scenario’s. Het gaat hier om energie als verbinding van de gemeenschap en de mogelijkheden die daar zitten. Op de 15-jan-2019 terugkomdag hebben we deze plaat gebruikt om vragen op te halen uit het publiek. Deze staan hieronder opgesomd.

Beeldplaat Energie-als-Verbinding

<to do, link naar de graphics opgeleverd in Fase> 

Wat spreekt je aan in dit beeld?
·        Het is gebaseerd op de economische werkelijkheid: maar wil je die behouden? 

·        Ik mis de happy flow: nu is voldoende energie! Maar wat als dat er niet is? 

·        Dit is een utopie: samen vertrouwen, maar zo is het niet, persoonlijk belang speelt ook

·        Liever rotonde of een poort naar duurzaamheid voor iedereen, dan een kloof 

·        Altijd regels voor transactie in algoritmen: business rules! (+ waarden)

·        Waarde: dk geen winst… diversiteit keuzevrijheid om wel / niet mee te doen 

·        Op zo’n laag mogelijk niveau het organiseren 

·        Niet bij iedere stap denken aan hoe het NU is 

·        Hij heeft invloed! Alleen als je er naar kijkt! 

·        Uber AirBNB

·        Je wilt bij een gemeenschap horen

·        In discussie ontbreekt concreetheid 

Welke bouwblokken missen als we een brug willen bouwen?
·        Wat is in de kern het organisatorische verschil? 

·        Motivatoren voor er besluit / … persoonlijke situatie waarden

·        Dienstverlening op basis van diversiteit in motivatoren 

·        Verantwoordelijkheid programma: leveranciers => burgers 

·        3 vrijheden: dispatch, distributie (productie en afname), contract 

·        Systeemverantwoordelijkheid

·        Markttoegang voor ieder onder verantwoording voor systeem 

·        Alle rollen afschaffen => iedereen is ‘participant’ 

·        Niet urgentie aanjagen, je bent zelf het vliegwiel 

·        Level playing field 

·        Iedere participant / actor heeft systeemverantwoordelijkheden 

·        Is dit een straat over 100 mensen verspreid over NL? 

·        Cooperaties: geef ons het recht om het zelf te doen

·        Kapstok nodig = pw = ontwerpprincipes 

·        Hoe zit het met bestuur?

Wat doe je al?
·        Met schaalverkleining worden (balans)problemen ook kleiner 

·        TNO + UU: onderzoek wat als prog. vernauw bij kleinverbruiker komt?

Publieke waarden
In Fase 2, willen we als gelegenheidscoalitie ook nadrukkelijker kijken naar de inbedding van publieke waarden. Wat moeten we daar allemaal voor doen? Waar lopen we in de praktijk tegen aan? Hoe kunnen we lessons learned delen? Hoe krijgen we de learnings ingebed in lopende wet- en regelgevingstrajecten zoals Energiewet 1.0 en 2.0? Hoe krijgen we de learnings ingebed in relevante Europese wet- en regelgeving? Hoe gaan we disseminatie doen van onze learnings? Welke nieuwe vagen komen er naar boven drijven en wat gaan we daar mee doen? Hoe gaan andere landen hier mee om? Kunnen we leren van andere landen? Is er een instrument om inbedding van publieke waarden zichtbaar te maken (bijvoorbeeld Impactpad)?

Na te streven waarden
Schoonheid
Door klimaatverandering en de politieke agenda richting een Klimaatakkoord en Klimaatwet is het overduidelijk geworden dat we in Nederland naar een schoon energiesysteem toe willen. Los van genoemde (politieke) streefdatums is ook het klimaatvraagstuk een zeer urgent vraagstuk. Elk initiatief dat bij kan dragen aan versnelling is daarom welkom.

We denken dat op een juiste manier digitaliseren bij kan dragen aan een eerlijke transitie op weg naar een echt fossielvrij, duurzaam energiesysteem. Doordat in digitaal domein sneller geïnnoveerd kan worden dan in het fysieke energiesysteem, loont het de moeite om hier prioriteit aan te geven.

Digitale experimenten trekken zich niets aan van landsgrenzen, bedrijfsgrenzen, politieke grenzen en lenen zich daarom bij uitstek voor het bijdragen aan inzichten om Global Grand Challenges zoals het klimaatvraagstuk helpen op te lossen.

Door in deze fase van de energietransitie relatief veel aandacht te geven aan inzichten met data, simulaties, gaming etc. voorkomen we wellicht dat toekomstige stranded assets in het fysieke energiesysteem te veel voor vertraging of risicomijdende investeringen leidt.

Duurzaamheid
Binnen gelegenheidscoalitie Energie-als-Verbinding hebben we nog niet heel diepgaand gekeken naar duurzaamheid als thema, hoewel we in onze poster wel twee mogelijke scenario’s naar een mogelijke toekomst hadden gevisualiseerd met wegwijzers.

Op de ene wegwijzer hadden we ‘Economisch & Groei’ gezet om hiermee aan te geven dat op dit pad, duurzaam geen echte betekenis heeft omdat ‘Economisch & Groei’ de enige factoren zijn waarop gestuurd wordt. Dit is nog redelijk in lijn met de huidige (politieke?) werkelijkheid op veel plaatsen in de Wereld.

Op de andere wegwijzer hadden we ‘Ecologisch & Duurzaam’ gezet, om aan te geven dat dit parameters zijn waarop momenteel nog (te) weinig wordt gestuurd. De wegwijzer geeft een mogelijk pad aan wat deze twee parameters veel bewuster probeert in te vullen.

Er zijn uiteraard nog veel vragen om op te lossen maar de hoofdrichting is bedoeld als wenkende perspectief en uiteindelijk hopelijk ook als (politiek?) handelingsperspectief.

Betaalbaarheid
Op dit onderwerp zijn we vooralsnog niet ingegaan hoewel er wel denkrichtingen zijn zoals de trend richting zero-marginal cost energy die Jeremy Rifkin[10] in verband weet te brengen met de observatie dat productiviteitsgroei wereldwijd lijkt af te nemen door trends als digitalisering, robotisering, automatisering en AI: wat sommigen noemen de opkomende 4e Industriële Revolutie. Een mogelijk scenario van gratis energie is niet eens zo ver weg wetende dat er in bijvoorbeeld België al proeven mee worden gedaan.

Beschikbaarheid
Op Europees niveau vormt het Strategic Energy Technology plan[11] (SET-plan) het kader waarmee we Social Energy Innovations nader kunnen onderzoeken. Daartoe is door het Dutch Research Institute for Transitions (DRIFT)[12] het Energy-SHIFTS[13] project gestart. Dit project heeft recent een disseminatie dag georganiseerd. Tijdens die dag werden in spontaan georganiseerde breakout sessies nieuwe research onderwerpen geponeerd.

Eén team kwam in analogie met voorbeelden vanuit het openbaar vervoer (delayed transport fenomeen) met de term ‘delayed energy’. Dit werd op zijn beurt weer aanleiding voor een andere breakout sessie die de analogie legde met de Slow Food movement: is een Slow Energy movement ook mogelijk of gewenst?

Er kwamen allerlei ideeën op tafel zoals: kan een Netbeheerder niet af en toe een energievrije dag organiseren? (naar analogie van de autoloze zondag). Of het idee: het energiesysteem geeft een signaal aan een bewoner dat de energie vanavond een uurtje later beschikbaar zal zijn door drukte op het net. In ruil daarvoor krijgt de bewoner een boekenbon of ander cadeau naar keuze. Of de bewoner roept backup-energie per drone af, die netjes even een volle accu komt brengen en later op de avond weer half leeg terug komt halen en verrekend via een cryptodienst.

Nog iemand anders gaf aan dat door op deze manier met (on)beschikbaarheid van energie te innoveren, we als samenleving meer weerbaar en wendbaar kunnen worden, zeker als de energiesector hier ook flexibeler mee om kan leren gaan.

We zagen in gedachten al nieuwe diensten ontstaan: resilience services en kregen veel het gevoel: vragen, vragen, vragen maar ook veel kansen, kansen, kansen!

Dit ongebruikelijke perspectief op de waarde Beschikbaarheid is overigens in lijn met ons oorspronkelijk idee: “De mogelijkheid tot ontkoppeling van energie en geld kan stimuleren dat energie gebruikt wordt wanneer het bruikbaar is (dat speculatieve opslag vermeden wordt)” ofwel uitgestelde wederkerigheid.

Te borgen waarden
Privacy
In fase 1 hebben we Energie-als-Verbinding op hoofdlijnen uitgewerkt, voornamelijk conceptueel en nog niet gekeken naar privacy. In fase 2, als we het kunnen brengen tot de ontwikkeling van een digitaal prototype of digitaal experiment, zullen we Privacy-by-Design als uitgangspunt hanteren.

Veiligheid
Hoewel veiligheid een heel belangrijk onderwerp is, hebben we binnen de conceptontwikkeling van Energie-als-Verbinding nog geen concrete aspecten onderkend waarbij Veiligheid een rol speelt. We houden dit wel aandachtig in de gaten zodat het niet tussen de wal en het schip valt.

Eerlijke machtsverhoudingen
Energie-als-Verbinding ging niet uit van machtsverhoudingen want die zullen er altijd zijn. We keken veel meer naar aspecten zoals: wanneer ‘voelt’ iets nu eerlijk? Zelfs als er machtsverhoudingen in het spel zijn. Kan een grote, machtige partij een individuele burger, consument, prosumer of community het gevoel geven dat het delen van energiebronnen eerlijk plaats vindt? Zeker naarmate energie overvloediger beschikbaar komt (denk aan de potentie van Zonne-energie) zal men steeds vaker geneigd zijn om partijen die van een in potentie overvloedige energie bron grote winsten willen maken aan te spreken op een meer eerlijk kostenmodel.

Controle over technologie
Energie-als-Verbinding wil zich met name in fase 2 ook wat meer focussen op manieren om het individu wat meer controle te geven over met name digitale technologie. Aangezien veel van de moderne digitale technologieën nu in een fase komen waarbij decentralisering en democratisering redelijk eenvoudig te bereiken zijn, is het ook een mooi natuurlijk moment om daar gecontroleerde experimenten mee te gaan starten.

Controle over autonomie
Binnen de wereld van de opkomende digitale technologieën vinden momenteel wereldwijd maar ook nadrukkelijk in Nederland en Europa ontwikkelingen plaats die het individu meer autonomie geven. Eén van die ontwikkelingen die we in het blockchain domein tegenkomen is die van de Self-Sovereign-Identity[14] [15] [16]. Op basis van deze technologie mogelijkheden is het niet ondenkbaar om een experiment op te bouwen waarbij Energie-als-Verbinding als leidende Use Case wordt genomen. Dit zijn denkrichtingen die we dit jaar verder uit willen werken.

 
Proceswaarden
Betekenisvolle participatie
Binnen het programma van Pentascope zoeken we actief de verbinding met geïnteresseerden – veelal te vinden in bestaande, maar niet altijd voor de hand liggende, initiatieven - die met ons kunnen participeren om het concept Energie-als-Verbinding scherper te krijgen, onderzoeksvragen te helpen beantwoorden maar ook kritische feedback serieus te nemen. We doen dit o.a. door het organiseren van een aantal meetups door het faciliteren van gelijkwaardige en participatieve dialoog, samenwerking en kennisdeling (participatiekunst) buiten naar binnen halen en binnen naar buiten brengen. 


De procesaanpak is als volgt:

Richten

We helpen het doel, de droom het verlangen de bedoeling helder te krijgen. We verbinden programmadoelen met de doelen van Energie als Verbinding en van de Club van Wageningen.

Verbinden

We verbinden de individuele ambities, dromen, doelen met die van het programma. We activeren eigenaarschap en organiseren betrokkenheid. We verbinden het maakbare met het niet-maakbare.

Bewegen

We brengen beweging, we zetten zaken in gang. We werken daarbij aan verlangen, verbinding en vertrouwen, Alleen als het verlangen groot genoeg is, de verbinding wordt gevoeld en er voldoende vertrouwen is ontstaat beweging. We (helpen) experimenteren en co-creëren

Verwerkelijken

We werken stap voor stap naar het gewenste resultaat. We doen wat nodig is, wat het programma vraagt en gegeven de situatie. We helpen bij het kiezen van de juiste aanpak.

Sturen en bijsturen

We sturen op proces én resultaat. Als blijkt dat er gedurende het proces iets anders nodig is om het gewenste resultaat te behalen sturen we daarop bij (na stap 1 volgt stap 1). Wij zorgen er uiteraard voor dat dit tijdig gebeurd.

Gezamenlijke agendavorming
Energie-als-Verbinding ziet zich nadrukkelijk als een integraal onderdeel van de Club van Wageningen met als doel het inzichtelijk maken van de hoofdvraag: hoe komen we tot een eerlijke, democratisch bestuurbare, digitaliserende energiemarkt. We kijken daarbij ook nadrukkelijk naar synergie met de andere gelegenheidscoalities zoals Publieke Waarden, Internet-of-Energy etc.

Verantwoordelijkheid voor uitvoering en toezicht
De verantwoordelijkheid voor uitvoering van Energie-als-Verbinding ligt bij de gelegenheidscoalitie(s). Er is vooralsnog geen verantwoordelijkheid voor toezicht ingeregeld.

[1] MVP = Minimum Viable Product
[2] https://www.youtube.com/watch?v=MYUtldJf9mk
[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Tragedie_van_de_meent
[4] https://www.youtube.com/watch?v=W4LsbrnmYJ8
[5] https://www.odyssey.org/odyssey-hackathon/
[6] https://nl.wikipedia.org/wiki/Potluck
[7] https://immo.vlan.be/nl/nieuws/24462/belgische-gemeente-gaat-zelf-groene-stroom-voor-inwoners-produceren
[8] https://www.telegraaf.nl/nieuws/3080395/pilot-in-belgie-met-gratis-energie
[9] https://www.stichtingmilieunet.nl/andersbekekenblog/energie/gratis-groene-elektriciteit-in-belgisch-dorp-crisnee-een-windmolen-en-1000-zonnepanelen.html
[10] https://thezeromarginalcostsociety.com/
[11] https://ec.europa.eu/energy/en/topics/technology-and-innovation/strategic-energy-technology-plan
[12] https://drift.eur.nl/
[13] https://drift.eur.nl/projects/energy-shifts/
[14] http://www.lifewithalacrity.com/2016/04/the-path-to-self-soverereign-identity.html
[15] https://dutchblockchaincoalition.org/usecases/self-sovereign-identity-ssi
[16] https://ibestuur.nl/weblog/self-sovereign-consent