Podcast 'Met de stroom mee'
"Het is 2050 en Nederland is van fossiele brandstof af. Echter tegen een hoge prijs. Met de transitie van fossiele naar schone energie zagen grote bedrijven uit Silicon Valley hun kans. Zij boden massaal overheden hun moderne digitale oplossingen aan waardoor de overstap naar schone energie volledig voor hen geregeld werd. Het prijskaartje van deze service: burgers en overheden raakten al hun zeggenschap over hun energie kwijt."
Dit is het schrikbeeld dat de Club van Wageningen zag aankomen in de vele uren die ze over de transitie spraken. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat ons toekomstig energiesysteem wel eerlijk en toegankelijk blijft voor iedereen? En dat we zinvolle zeggenschap houden over 'onze' energie opwek, afname, uitwisseling en opslag?
Martine Verweij (projectleider MVI-E) en Xander Smit (secretaris Club van Wageningen) bezoeken in deze podcast unieke fysieke plekken waar duurzame energie wordt opgewekt. Plekken waar mensen deze energie op locatie en vervolgens in de bredere omgeving, zo slim mogelijk proberen uit te wisselen, met meer of minder hulp van digitale oplossingen. Lukt het om deze oplossingen eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar te houden? Of wordt het energiedomein het volgende terrein dat in de greep komt van Siliconvalley logica, zoals ook de taximarkt overkwam en zoals op scholen aan het gebeuren is.
Op Spotify vind je de gehele serie terug. Ons advies is om eerst aflevering #1: 'Terug naar de bron' te beluisteren.
De serie is geproduceerd met steun van Ludo de Boo van Boo creative content
Afl. #1: Terug naar de bron
De eerste aflevering is misschien wel het spannendst. Omdat Pallas Agterberg daarin de boel heel erg op scherp stelt. Ze stond aan de wieg van de Club van Wageningen en ziet nog steeds als geen ander wat er aan het gebeuren is. Juist omdat ze ook een scherp beeld heeft van een distopisch toekomstscenario, wordt helder welke kant we wel op zouden moeten.
Afl. #1b: Het gesprek met Pallas Agterberg
Pallas Agterberg is change officer bij Alliander. In aflevering 1 komt ze uitgebreid aan het woord in gesprek met Xander en Martine. Volgens Pallas gaat de energietransistie niet alleen om energie, maar is het een maatschappijtransitie. Die is onontkoombaar, dus je kunt maar beter gewoon beginnen met het vormgeven van de toekomst, dan ben je beter voorbereid. Voor mensen die het interessant vinden hebben we besloten het volledige gesprek dat ze voerden te delen in aflevering 1b.
Afl. #2: Achter het net vissen in Scheveningen
In aflevering twee neemt Xander Martine mee naar zijn ‘achtertuin’ de boulevard van Scheveningen waar pioniers bezig zijn met een initiatief om lokaal met ondernemers energie te delen op een plek waar energie nodig is als de zon schijnt. We gaan gesprek met pioniers Hans van den Broek van strandtent ‘The Shore’, Yvo Hunink van de Gemeente Den Haag en juridisch energiedeelexpert Job Swens. Met hen ontdekken we de obstakels die zij moeten overwinnen en de dilemma’s waar ze tegenaan lopen. Samen met Edwin Edelenbos van netbeheer Nederland zoomen we vervolgens uit, wat betekenen dit soort initiatieven voor Nederland? Wat zijn de mogelijke scenario’s?
Afl. #3: Overvloed (digitaal) delen in Olst
In deze aflevering neemt Martine Xander mee naar de ecologische woonwijk Aardehuizen in Olst. Deze ‘nieuwbouwwijk’ is tussen 2013-2015 gebouwd, met als doel oa om zelfvoorzienend te zijn. Inmiddels is er - seizoensgebonden - energie overvloed. Overvloed die onderling en met het grotere Olst gedeeld kan worden. Maar misschien kan vraag en aanbod wel gelijktijdiger, door slimme digitale oplossingen. In de podcast ontmoet je aardehuisbewoners Ferdi Hummelink en Estella Franssen. Ferdi en Estella werken met Richard van Leeuwen, lector Duurzame Energievoorziening aan de Hogeschool Saxion, aan een Europees project waar ook een woonwijk in Denemarken en een in Polen aan meedoen.
Afl. #4a: Oplossingen met een zwart randje in Helmond
In deze aflevering gaan Martine en Xander naar Helmond, waar juist de gemeente lijkt te weten wat ze wil als het gaat om digitale oplossingen voor de energietransitie. In de wijk Warande legde de gemeente zelf glasvezel aan, waardoor energiedelen tussen bewoners ineens veel makkelijker werd. En studenten van TU Eindhoven bouwen aan de slimste wijk van Nederland, verrassend genoeg met liever minder dan meer data om hun wijk energetisch slimmer te maken.
Afl. #4b: Buigen gemeenten voor digitale technologie of ..?
Om te duiden wat er in Helmond – en andere gemeenten in Nederland - gebeurt spreken Xander en Martine met Rinie van Est van het Rathenau Instituut. Rinie sprak met lokale bestuurders in heel het land over hoe zij vanuit publiek perspectief mee kunnen doen aan het digitale technologiespel. Moeten we bang zijn voor digitale technologie en de bedrijven die daarachter zitten, of gaat het vooral over de governance en spelregels die we scheppen rond die technologie? En lukt het gemeenten dan om hun rug recht te houden?
Afl. #5: Helden achter de schermen
In aflevering 5 spreken Xander en Martine met drie helden achter de schermen: Harold Veldkamp (Topsector Energie) , Klaas Hommes (MFF BAS) en André Jurjus (Energie Samen). Deze helden werken aan de afspraken, standaarden en andere randvoorwaarden om het onderling uitwisselen van energie digitaal mogelijk te maken. Dit doen ze op een manier waarop we zelf zeggenschap houden en allemaal mee mogen blijven doen. Ze blikken samen terug op de vorige afleveringen van ‘Met de stroom mee’ en blikken ze vooruit op de vraag: hoe dan? Hoe komen we tot een eerlijk, inclusief en democratisch energiesysteem?
Afl. #6: Zijn we straks allemaal op het ‘ruige’ Silicon Valley feestje?
Op 6 oktober 2022 vond de brede bijeenkomt van de Club van Wageningen plaats bij Villa Jongerius in Utrecht. We gingen aan de aan de slag gaan met de vraag of we eigenlijk wel met de juiste dingen bezig zijn. Oftewel: zijn we lekker bezig met het voorbereiden van een ‘eerlijk, inclusief, democratisch feestje’, maar zijn we straks allemaal op het ‘ruige’ Silicon Valley feestje zonder spelregels, omdat dat is waar het gebeurt? Op deze bijeenkomst hebben we aflevering 6 van de podcast 'met de stroom mee' opgenomen. met hoofdgast: Prof. dr. José van Dijck. Zij legt uit hoe bedrijven in verschillende sectoren dankzij platformen onderdeel van de infrastructuur zijn geworden.
Lees hier het verslag van de bijeenkomst
Beluister aflevering 6 op Spotify
Afl. #6b: Eerst een goede dienst of eerst een goede wet?
In aflevering 6a vertelt José van Dijck over een platform ecosysteem op basis van publieke waarden. In deze aflevering 6b luister je naar de paneldiscussie die hierop volgde met Martine, Xander, José, Pallas Achterberg en Rinie van Est. Het publiek mocht mee discussiëren. Ze hebben het over de mogelijkheid om een “Europese Boom” te creëren gebaseerd op publieke waarden. “als je het nu doet is het vrij simpel, als je het straks doet is het te laat”. "Uiteindelijk gaat het om een regeltje in de wet." Aan de andere kant: begint het niet gewoon met goede dienst? Of kan het allemaal tegelijk?
Afl. #7: Onder de motorkap kijken – wie durft?
Xander en Martine blikken terug op de eerste serie. Waarom was het daarmee nog niet klaar en voelden ze het belang om onder de motorkap te kijken van ondernemers die digitale platforms ontwikkelen in het energiedomein? Gaan die ondernemers dit wil durven? En wat waren die mechanismen nou ook alweer precies, die hoogleraar Jose van Dijck beschreef in haar boek over de platformsamenleving? Al stoeiend met voorbeelden uit de mediawereld snapt ook Xander weer wat met dataficatie, commodificatie en selectie wordt bedoeld en is hij klaar om op pad te gaan.
Afl #8: Er kan veel meer. Maar dat doen we niet.
Xander kent Edwin van Kessel, oprichter van BeNext, al langer dan vandaag. Toch leert ook hij nieuwe dingen, door een voor een de keuzes van Edwin te bevragen, per platformmechanisme. Zo doet Edwin stapsgewijs uit de doeken welke keuzes hij maakt als ondernemer in het ontwerp van zijn dienst die energieprestaties meet voor nul-op-de-meter woningen. En vertelt hij ook welke kansen hij bewust laat liggen en waarom.
Afl. #9 Samen slimmer worden - zonder addertjes?
Gerlach Velthoven is initiatiefnemer en projectleider van Watthub. Een slim laadplein voor aannemers met groot materieel, dat nu al operationeel is. Het laadplein zelf is zo ingericht dat iedereen er de hele tijd slimmer van wordt. De overheid is een fijne partner om mee te werken, maar zou dit soort laadpleinen nooit met dezelfde kennis van zaken kunnen opzetten. Indrukwekkend. Toch houdt Martine een klein stemmetje in haar hoofd dat zich zorgen maakt: zijn er nog honderd Gerlachs, die dit net zo integer gaan doen op andere plekken?
#10 - E.On Ectogrid: van verdienen per ‘tik’ naar verdienen aan ‘bandbreedte
In deze aflevering gaan Xander en Martine met Mirjam Davidson in gesprek van Essent om onder de motorkap te kunnen kijken van de digitale oplossingen die Essent aan het ontwikkelen is voor bedrijventerreinen. De naam die Essent heeft gegeven aan haar digitale oplossing voor bedrijventerreinen, is E.On Ectogrid. De belangrijkste zoektocht in het gesprek: waar verdient Essent nu precies haar geld aan?
Mirjam heeft het over ‘oude’ en ‘nieuwe manieren’ van geld verdienen. Niet meer geld verdienen met de verkoop van zoveel mogelijk kilowatturen, of het digitale equivalent ‘data’, maar geld verdienen met de diensten die nodig zijn om op een betrouwbare wijze toegang te hebben tot energie – die volgens haar steeds goedkoper zal worden – en om onderling te kunnen uitwisselen zonder gedoe. Net als KPN eerst per tik verdiende en nu aan de service van je pakket (mobiel, tv, internet).
Het gesprek verrast Martine. Ze had niet verwacht dat Essent agnostisch zou zijn in de organisatie van haar dienstverlening; via een marktmodel of coöperatief. Dat is Essent om het even. En Xander is nog iets geruster na dit gesprek; de energiemarkt kent dusdanige waarborgen dat Siliconvalley de markt niet zomaar overneemt.
Afl #11: "Al lerend vooruit struikelen"
In deze voorlopig laatste aflevering van ‘Met de Stroom mee’ spreken Xander en Martine met Jeroen Koijen van de Gemeente Breda en met Peter Hermans, oud CTO van Stedin, om met hen te reflecteren op eerdere gesprekken in deze serie en tot conclusies te komen: gaat het ons lukken om een digitaliserend energiesysteem eerlijk, inclusief en democratisch bestuurbaar te houden? Of gaat het in het energiedomein net zo hard mis als in andere maatschappelijke domeinen, waar digitale platforms hun intrede deden?
Weet de overheid dit soort oplossingen effectief te reguleren en te controleren? En pakt de overheid waar nodig de rol van ontwikkelaar van platforms die maatschappelijk van belang zijn? Helaas lukt dit nog niet. Maar al lerend vooruit struikelen lukt wel. De ontwerpprincipes die zijn ontwikkeld door de Club van Wageningen helpen hier gelukkig goed bij.