Betaalbare, betrouwbare en schone energie voor iedereen
Wie ben je & wat doe je?
Mijn naam is Romy Dekker en ik ben als onderzoeker werkzaam bij het Rathenau Instituut. Het Rathenau Instituut houdt zich bezig met onderzoek en dialoog naar de maatschappelijke betekenis van wetenschap, technologie en innovatie. Ik doe onderzoek naar de rol van digitalisering in het energiesysteem. Daarbij kijken we naar hoe digitalisering in het algemeen, en data in het bijzonder, bij kan dragen aan een betaalbaar, betrouwbaar en schoon energiesysteem voor iedereen.
Waarom ben je verbonden aan de Club van Wageningen?
De Club van Wageningen biedt een platform en een breed netwerk om de belangrijkste maatschappelijke vraagstukken die opkomen rond de digitalisering van het energiesysteem te identificeren en te verkennen. Dit stimuleert de Rathenau-gedachtevorming en helpt bij het (politiek) agenderen van belangrijke kwesties zoals het verantwoord beheer van energiedata.
In welke activiteiten die je onderneemt komt de missie van de Club van Wageningen in beeld?
In ons Rathenau-onderzoek kijken we, net als de Club van Wageningen, vanuit een publieke-waarden-perspectief naar de digitalisering van het energiesysteem. Dit lees je onder andere terug in de driedelige reeks ‘Duurzame energie vraagt om datastrategie’, het opiniestuk ‘Omgang met energiedata vraagt om een nationaal plan’ en ons bericht aan het Parlement ‘Grip op data cruciaal voor de energietransitie’.
Waar zie jij het vastlopen op dit moment? Waar moeten we echt mee aan de slag?
Ouderen hebben moeite met het maken van een online afspraak voor een coronatest, en kinderen met een gebrek aan digitale vaardigheden lopen het risico op een leerachterstand. De huidige coronacrisis leert dat zwakkeren in de samenleving vaak de hardste klappen te verduren krijgen als het niet goed gaat. Kansengelijkheid en sociale inclusie zijn ook in het energiesysteem niet vanzelfsprekend. Consumenten, energiegemeenschappen en energiebedrijven hebben immers digitale vaardigheden en financiële middelen nodig om actief deel te nemen aan het hernieuwbare energiesysteem. Met als gevolg dat de energiemarkt kwetsbaar wordt voor machtsconcentraties en de energietransitie leidt tot een ongelijke verdeling van lusten en lasten.
Welke nieuwe ontwikkelingen zou je graag willen delen?
Steeds meer besluiten over energieopslag, levering en gebruik zullen genomen gaan worden door algoritmes op basis van data. Daarom is er behoefte aan een adequaat datagovernancemodel, dat tal van maatschappelijke en beleidskwesties op een goede manier regelt: van cyberveiligheid, privacy en autonomie van consumenten tot vraagstukken inzake rechtvaardigheid, controle over algoritmes en eerlijke machtsverhoudingen tussen burgers, bedrijven en overheid. Daarbij is het belangrijk dat de governance van data zich niet beperkt tot data ‘voor de meter’ – oftewel meet- en verbruiksgegevens, gegevens over de aangeslotene en systeembeheergegevens, die gereguleerd worden vanuit het energiedomein vanwege het belang voor het functioneren van het energiesysteem. Data ‘achter de meter’ – zoals data uit omvormers van zonnepanelen, warmtepompen, thuisbatterijen en elektrische auto’s – worden namelijk niet vanuit het energiedomein gereguleerd. Terwijl ze een steeds belangrijke rol krijgt in het betaalbaar en betrouwbaar houden van het energiesysteem. Bovendien is het belangrijk dat afspraken over data op een democratische wijze tot stand komen. Ook hier ligt nog een enorme uitdaging: enerzijds vanwege de beperkte beleidsmatige en politieke aandacht voor dit onderwerp en anderzijds vanwege de soms beperkte, en ongelijk verdeelde, kennis en kunde die nodig is om een adequaat datagovernancemodel te ontwikkelen. Juist vanuit democratisch oogpunt is het tenslotte essentieel dat alle relevante betrokkenen – van oude tot nieuwe marktpartijen, maatschappelijke partijen, parlementariërs en burgers – op een geïnformeerde manier kunnen meepraten over de manier waarop het sterk gedigitaliseerde, toekomstige energiesysteem vorm moeten krijgen.
Aan wie geef jij het stokje door? Wie is de volgende persoon aan wie we deze vragen moeten stellen volgens jou?
Graag geef ik het stokje door aan Sanneke Kloppenburg vanwege haar belangrijke werk over de opkomst van energieplatformen, waar we bij ons eigen onderzoek ook veel aan hebben gehad.
