Wat speelt nu in energie en digitalisering vanuit de Topsector Energie?

Door de secretaris van de Club van Wageningen is mij gevraagd een inkijkje te geven in wat nu speelt in digitalisering en energie. Bijgaand :)

 

Q: Wie ben je & wat doe je?

Mijn naam is Tijs Wilbrink, programmadirecteur digitalisering bij Topsector Energie. De Topsector is gericht op de innovatieopgave om onze klimaatdoelstellingen te realiseren. Hiervoor worden publiek-private samenwerkingsverbanden gesmeed en gesubsidieerd. Mijn rol hierin is te zorgen dat we in alle energiedomeinen gebruik maken van de laatste digitale mogelijkheden. Dit komt feitelijk neer op het initiëren van R&D samenwerkingsverbanden op het snijvlak van artificiële intelligentie, cybersecurity, digitale tweelingen toegepast in offshore windenergie, de nieuwe energie-infrastructuur voor de industrie, gebouwde omgeving, mobiliteit en energienetwerken. 

Q: Waarom ben je verbonden aan de Club van Wageningen?

In de Club van Wageningen komen veel partijen samen rondom een gemeenschappelijke interesse en drijfveer. Allemaal zien we de uitdagingen in energie en klimaat en de rol die digitalisering hierin speelt. Daarin kunnen we niet om de keerzijde van die effecten heen: zoals het ontstaan van oneigenlijke monopolies door dataverkrijging, toenemende kwetsbaarheid van een real time gestuurd energiesysteem door disrupties en gerichte aanvallen en groeiende ongelijkheid in het kunnen benutten van 'groene' maatregelen zoals handelen met de stroom in je elektrische auto. In de Club van Wageningen komen strategen, beleidsmakers en ondernemers samen om op persoonlijke titel ons begrip van deze nieuwe realiteit te vergroten en hierop te handelen. 

Q: In welke activiteiten die je onderneemt komt de missie van de Club van Wageningen in beeld?

Dat zijn er een aantal. Samen met Societeit de Waag verkennen we hoe een eerlijk beheer kunnen borgen van de aansturing van laadinfrastructuur van elektrische auto's. Dit is een gebied waarin we als Nederland excelleren, en het is uniek dat we op dit vlak de kennis en kunde van het toekomstige internet toepassen. Dit moet leiden tot een blauwdruk voor goed beheer in andere vergaand te digitaliseren energie-infrastructuren. Zoals het slimme huis, de interactie met buurtbatterijen en het uitwisselen van eigen stroom. 

Daarnaast is er nu veel discussie rondom het vestigen van datacenters, en de impact hiervan op onze energie-infrastructuur. De regio Amsterdam is zo populair bij Amerikaanse technologiebedrijven als Facebook en Amazon dat er letterlijk geen aansluitingen voor datacenters meer bij kunnen. Terwijl vanuit onze Nederlandse economische strategie we inzetten op data-infrastructuur. Dit is een heikel punt, waarin stellingnames zoals door het Verenigd Koninkrijk ten aanzien van Huawei tot geopolitieke spanning leiden. Deze datacenters gebruiken nu ongeveer de helft van onze nationale windenergie op land en op zee samen. Ondanks de enorme beoogde groei van windenergie op zee vanuit het Klimaatakkoord zal de snel groeiende datacenter-sector ook in 2030 bij de huidige stand van de techniek de helft van onze windenergie gebruiken. We hebben als maatschappij belang bij deze digitalisering, en zoeken in de technologie betere alternatieven waarbij we niet tegen de grenzen van onze energievoorziening aanlopen. 

Q: Waar zie jij het vastlopen op dit moment? Waar moeten we echt mee aan de slag?

De energiesector loopt op dit moment tegen de grenzen aan in hoe snel het digitale ontwikkelingen kan benutten. Ontwikkelingen in artificiële intelligentie, cybersecurity en digitale tweelingen volgen zich zo snel op dat er vrijwel geen experts zijn te vinden die kennis en ervaring hebben in het digitale gebied én in het energiedomein om dit toe te passen. Hierdoor benutten we onvoldoende de mogelijkheden die technologie ons biedt om onze klimaatuitdaging aan te gaan. Grote digitale bedrijven als IBM en Microsoft hebben moeite om grotere projecten vorm te mogen geven in de energiesector, deels door de versnippering van digitale technologieën, deels door gebrek aan gezamenlijke heldere kaders waarbinnen ethisch kan worden ondernomen met de data die voorhanden is. Deze technologiebedrijven hebben eigen ethische richtlijnen én betrokken zwaargewichten om hier invulling aan te geven. De Club van Wageningen kan en moet aan de slag om snel tot een breed gedragen beter begrip te komen onder welke voorwaarden data kan worden ingezet om te sturen op hoe we energie benutten door alle ketens heen, zodat onze digitale startups, scale-ups en corporates aan de slag kunnen aan de klimaatopgave. 

Q: Zie je voorbeelden waar men probeert deze waarden te borgen, al dan niet succesvol?

Rapporten zoals van het Rathenau Instituut over verantwoord beheer van energiedata, in feite een oproep aan de regering om regie te nemen in energiedata, illustreert dat er iets broeit. De conversaties rondom Energiewet 1.0 tussen ministerie, energieleveranciers en netbeheerders laat zien hoe de denkbeelden en belangen rondom energiedata verschillen. Eén uitspraak, zoals van het college van beroep voor het bedrijfsleven kan nu al het versturen van energienota's ontwrichten. Hoe zien we dat wanneer we straks op basis van lokale data actief gaan sturen op energie? 

Het is tegelijkertijd bemoedigend dat er een parlementair onderzoek naar de digitale toekomst heeft plaatsgevonden, dat we vaart maken met onze Digitaliseringstrategie als Nederland en dat we ons hierbinnen weten te organiseren met initiatieven als de Nederlandse AI Coalitie en een datadeel-coalitie. Ik denk dat we als Nederland nu al zeer scherp zijn op de ontwikkelingen in het digitale domein waarin zich een herschikking van machten aftekent. 

Q: Welke nieuwe ontwikkelingen zou je graag willen delen?

Als er één digitale ontwikkeling is waar we scherp op moeten zijn dan is dat artificiële intelligentie. Alles rondom onze fysieke energie-huishouding wordt snel complex, met alle teruglevering, nieuwe energiedragers, sterke fluctuaties door winderige en zonnige dagen. Het lijkt logisch om systemen zelf te laten bedenken hoe zij omgaan met de situatie op dat moment. Artificiële intelligentie is de enige technologie die deze complexiteit nu aankan. We gebruiken het echter nog te weinig. Onbekend maakt onbemind. We zijn vanuit de Nederlandse AI Coalitie hard aan het werk om onze kennis en kunde van artificiële intelligentie te verbreden en verdiepen om dit sneller in te kunnen zetten. Vanuit een samenwerking van ETH, MIT en o.a. Deepmind is een analyse gedaan hoe machine learning, een veelbelovende technologie binnen artificiële intelligentie, het klimaat kan helpen. Op basis van dit soort inzichten en overzichten kunnen we aan de slag om in al onze energie-domeinen deze technologie in te zetten. Ik denk dat dit al voor onze klimaatdoelstellingen in 2030 zo'n 2-4% van de CO2 opgave kan realiseren. 

Q: Aan wie geef jij het stokje door? Wie is de volgende persoon en we deze vragen moeten stellen volgens jou?

Ik geef het stokje graag door aan Michiel Sintenie van Vattenfall. De doelstelling van Vattenfall is om binnen één generatie fossielvrij te worden. Kun je Michiel vragen hoe hij al vóór 2030 impact denkt te realiseren met de digitale programma's die hij vormgeeft bij o.a. de Odyssey community?