Bijeenkomst 6 juli 2022: Hoe ziet een federale architectuur voor het energiesysteem eruit?

Op initiatief van Pallas Agterberg (Alliander), Harold Veldkamp (Topsector Energie) en Aldert de Jongste (ECP) organiseerden we op 6 juli een bijeenkomst rondom het vraagstuk: Hoe ziet een federale architectuur eruit?

Agenda:

  1. Pallas Agterberg opent de bijeenkomst met een introdutie op het onderwerp en het belang ervan
  2. Om mensen een beter gevoel te geven bij wat een federatief model is hebben we Gerard van der Hoeven van iShare en Klaas Hommes van MFF BAS gevraagd om voorbeelden uit de praktijk te delen
  3. We sluiten af met de discussie rondom de vraag:  Wanneer wel en wanneer geen federatief model?

Introductie Pallas Agterberg

Pallas opent de bijeenkomst met een introductie over drie soorten data. Want, als we het over data hebben binnen de Club van Wageningen willen we weten over welke data het precies gaat. In de voorbereiding heeft Pallas met Harold Veldkamp en Aldert de jongste drie soorten data onderscheiden:

  • Transactiedata:
    nodig voor transacties en overzichten. Bijvoorbeeld de afrekening van je energienota;
  • IoT data:
    nodig om apparaten aan te kunnen sturen, denk aan informatie over waar deze apparaten zijn;
  • Beleidsdata:
    nodig om eenduidig beleid op te maken.
     

Deze drie gebieden willen we komende sessies onderzoeken. Deze bijeenkomst richt zich op transactiedata.

Transactiedata in het energiedomein

  • Het huidige model
    Het huidige model is gebaseerd op de centraal opgewekte energie met een paar leveranciers. Die data wordt centraal opgeslagen. De leverancier gebruikt deze data om marktschattingen te maken zodat ze goed in kunnen kopen. Eens per twee jaar wordt dat gebruikt om te reconcilieren. dt betekent dat wordt gekeken op basis van de meterstanden of deze schattingen ook kloppen en vind de werkelijke verrekening plaats.  
  • Het huidige model is eindig.
    Wat gebeurt er als ieder huishouden ook leverandcier wordt? Als alles decentraal wordt? Dan is het huidige model is eindig. Er zijn dan zoveel bronnen, actoren, dienstaanbieders dat één centrale opslag niet meer logisch is. Dan zou je het federatief willen? Maar: Wat is nou federatief? In de kern betekent het dat data bij de bron draait ipv op één centrale locatie. Algoritmes draaien dan niet op een centrale bak van data, maar gaan elke keer langs bij de bron. Maar kan dat wel? Kunnen we dan nog betrouwbaar voorspellen? Daar draait de hele markt op!

Om beter te begrijpen hoe een ander model kan werken hebben we twee experts gevraagd kort te presenteren:

  1. Gerard van der Hoeven is van iShare. Hij deelt voorbeeld van een federatief model uit de transportsector en een concrete casus in de energie wereld, opgezet met RVO;
  2. Klaas Hommes vertelt over de nieuwe organisatie MFF BAS, zij worden de gegevensuitwisselingsentiteit onder de nieuwe energiewet en hebben de ambitie dat federatief te doen.
image

Gerard deelt dat het Federatieve model vanuit Europa steeds meer bijval krijgt. Data blijft daarmee bij de bron, dat is ook volgens Gerard de essentie van Federatief. Gerard introduceert vervolgens de definitie van data-eigenaarschap, in energie is dat vaak de eigenaar van de asset op de locatie.
Dit alles is vastgelegd in de data governance act: daarin vind je methodes om organisaties en consumenten zelf controle te laten hebben over hun data, dat noemen we data soevereiniteit. iShare lost een kernelement in die puzzel op: hoe kan je weten dat een partij aan de andere kant vertrouwd is en zeker weten wat er met de data gebeurt?

Twee voorbeelden:

  • De oorsprong van iShare: Voorbeeld met vrachtauto's. 
    Er bleken veel vrachtauto's met lege lading te rijden. Dus was het plan om data delen met elkaar om dat beter te plannen. Reactie bedrijven: dat doen we niet! Want dan zie je ook hoe het met mijn bedrijf gaat.Daaruit is iShare ontstaan. Bestaat uit drie elementen: Methode om zeker te weten wie er in je ecosysteem zit (1) en een wegwijzer waar de data sets staan (2) zonder dat je alles van iedereen weet en een afspraak over welke data het precies gaat (3)
  • Voorbeeld met energie
    Samen met RVO heeft iShare een pilot gedraaid. Daarbij worden rapportages gemaakt van een bedrijfspand rondom de afspraken rondom het klimaatakkoord, dat blijkt inderdaad goed te werken op deze manier.
image

Klaas vertelt over de nieuwe organisatie MFF BAS. Deze is recentelijk opgericht als Beheerder van het Afspraken Stelsel (BAS) en Markt FaciliteringsForum (MFF). Het afsprakenstelsel gaat over datadelen in de energiesector, in de nieuwe energiewet staat het MFF BAS reeds genoemd als de nieuwe gegevensuitwisselingsentiteit. Ze wordt gefinancierd - maar niet bestuurd - door de netbeheerders. Daarbij speelt de use case  allocatie reconciliatie die Pallas in het voorbeeld gebruikte een belangrijke rol. Het afsprakenstelsel beoogt twee dingen te doen:
 
Afspraken over processen in de sector
Data alleen maar delen met elkaar (in en buiten sector) op basis van klant mandaat of wettelijk mandaat. De manier waarop het wordt opgezet is geïnspireerd op iShare en Estland. BAS en MMF zijn opgenomen in de energiewet als de gegevensuitwisselingsentiteit. Dat willen ze graag veilig en betrouwbaar doen.

Uitgangspunten: We geven mandaten uit om met data aan de slag te gaan. De klant staat daarbij centraal als eigenaar. De focus ligt daarbij op de consument, die sluit contracten met leveranciers. De data die daarvoor nodig is wil MFF BAS netjes en veilig verstrekken,  doelbinding is daarbij vanzelfsprekend een vereiste, zoals ook vastgelegd in de AVG.
 
Waar is MFF BAS mee bezig?
Ze gaat een vergelijkbaar stelsel als iShare maken. Dat willen we aan een aansluiting kunnen koppelen. Daarbij spreken we over bronhouders die verplicht zijn om bronnen open te stellen: zoals netbeheerders. Voor autorisatie wil men graag gebruik maken van bestaande middelen en niet het wiel opnieuw uitvinden. Denk aan DigiD en andere, nieuwe self soevereign 'ID Wallets' die ontwikkeld worden.
 
Er spelen nog vele vragen bij de uitvoer, vragen waar MFF BAS zich nu over ontfermd.
Denk aan:

  • Beperkingen: de nieuwe energiewet is bijvoorbeeld nog niet van kracht
  • Er is een portaal nodig: wie heeft welke data van jou opgevraagd en gekregen voor welk doel?
  • Hoe werkt het bij machtigingen?
    Wie heeft recht op welke data bij energieverbruik? Eigenaar? Huurder? Wonen mensen wel waar ze zeggen te wonen?

Discussie: Wanneer wel en wanneer geen federatief model?

Na de presentatie van Klaas Hommes pakken we de discussie op. Een paar elementen die in de discussie ter sprake komen:

  • Het begrip dataspace wordt geïntroduceerd. In welke context speelt de data een rol? Wat valt er wel onder en wat niet? Verbruiksdata? Opwekdata? Een huishouden? Een buurt? En wat zijn de actoren? Het is belangrijk om dat scherp te hebben.
  • Achter de meter is niet gereguleerd, dat is wel het domein waar veel van deze discussies spelen. Prive ruimte is wel de grondslag in de wet.
  • Naar mate de discussie verder vormt komt er een scheiding tussen data, dienstverlening en eigenaarschap op gang. Locatie van de asset en de toestemming spelen een belangrijke rol. Duidelijk is ook dat er veel partijen betrokken zijn in veel verschillende vormen.
     

Conclusie

Uit de discussie komt naar voren dat een federatief model kansrijk is wanneer je meerdere data bronnen moet koppelen in contant veranderende contexten. Dat lijkt dus goed te passen bij het decentrale energiesysteem van de toekomst.
 
Pallas sluit af met haar afdronk. Ondanks de complexiteit kunnen we een goed gesprek voeren over het onderwerp. Is het gesprek wordt ook duidelijk dat het onderwerp raakt aan persoonlijke waarden. MMF BAS is goede weg, maar we zijn er nog niet. Regelgeving rond apparaten in je huis is er niet en de vraag is of er iemand mee bezig is. Op die vraag hebben we geen antwoord.