Aanleiding en achtergrond

In samenwerking met de ACM organiseerde de Club van Wageningen op 26 oktober een online bijeenkomst rondom de consultatie die de ACM heeft uitgezet over het beter benutten van het net. Het doel was om de leden van Club van Wageningen beter toe te rusten om op de consultatie te reageren, maar ook om het geluid van leden van de Club van Wageningen naar voren te brengen. In de praktijk bleek de sessie voor zowel ACM als de Club van Wageningen zeer waardevol. De belangrijkste 'take away': de nieuwe flexibele contracten kunnen enorm waardevol kunnen zijn om de congestieproblematiek op te lossen. Daarvoor is het nodig dat er beter inzicht van de afnemers en het netwerk komt in de capaciteit, bijvoorbeeld met behulp van digital twins. Onderstaand een gedetailleerd verslag van de bijeenkomst.

De agenda zag er als volgt uit:

  • Toelichting ACM op consultatie
  • Voorbeeldcasus Emmen 2.0
  • Discussie en reflectie

Toelichting bij Consultatie door ACM

De toelichting wordt gegeven door Esmée Meyer en Wilko Wolbers van de ACM. Zij houden zich bezig met het toezicht regionale netten elektriciteit, gesloten distributie systemen en netcongestieproblematiek.

Wilko licht eerst kort toe wat de ACM doet:

"ACM is een zelfstandig bestuursorgaan en onafhankelijke toezichthouder. Het bestuur valt dus niet onder het ministerie. Hoofdpijlers van de ACM zijn: het mededingingsproces, consumentenbescherming en gereguleerde markten. In deze bijeenkomst gaat het vooral over gereguleerde markten. Dit zijn speciale kanten van het mededingsingsrecht waar vooraf dingen via wetgeving geregeld zijn vanwege natuurlijk monopolie karakter en vanwege het feit dat we hetmaatschappelijk belangijk vinden om bepaalde publieke belangen te borgen.

ACM is onafhankelijk van private en publieke belangen. Recent is dat bekrachtigt: de wetgever mag niet voorschrijven wat ACM wel en niet mag doen op bepaalde gebieden. Dat betreft aansluiten, nettoegang en de tarieven. Europa zegt: Dit zijn Europese kaders. De Nationale wetgever is hier uitgespeeld.

ACM richt zich vooral op netbeheerders en de netwerkbedrijven (de commerciële bedrijven in de groep van de netbeheerders) en de energiehandelaren. Om handel met voorkennis tegen te gaan. We richten ons op netbeheerder en afnemers waarbij we drie belangen borgen: duurzaamheid, betaalbaarheid en kwaliteit. Specifiek gaat het vandaag vooral duurzaamheid, leveringszekerheid. Hoe kunnen we het huidige net beter benutten en investeringen voor uitbreiding uitstellen?

De kern van wat de ACM doet:

  • toezicht en handhaving energiewetgeving
  • tarieven en netbeheerders
  • geschilbeslechting.

Vandaag spreken we vooral over spelregels over aansluiten, transport en tarieven (wetgeving)"

Vraag van de deelnemers: Klopt het dat energiegemeenschappen missen?

"Antwoord ja: Waarschijnlijk gaan die onder de directie consumeten van ACM vallen."

Esmee licht de consultatie toe.

"De aanleiding van de consultatie heeft met een aantal ontwikkelingen te maken:

Toename elektriciteitsvraag door energietransitie en elektrificatie

  • Enorme transportschaarste in Nederland
  • Betere benutting van de bestaande netcapaciteit is nodig
  • Alternatieve transportrechten en UIOLI dragen hier aan bij
  • Consultatie bestaat uit twee delen: alternatieve transportrechten en Use It or Lose It

Er zijn verschillende transportrechten

  • Vast (huidige invulling): 24/7 netgebruik met gegarandeerde capaciteit (huidig)
  • In aanvulling hierop, alternatieve transportrechten:
    - Flexibel: netgebruik op dalmomenten zonder gegarandeerde capaciteit
    - Tijdsgebonden: netgebruik via tijdslot en gegarandeerde capaciteit
    - Combinatievormen: beperkter vast vermogen aangevuld met flexibele of tijdsgebonden capaciteit

Samengevat: Alternatieve transportrechten geven beperkte(re) zekerheid over transport en:

  • Ze zorgen voor betere benutting van de bestaande netcapaciteit
  • Leiden tot lagere transporttarieven
  • En geven sneller nettoegang in congestiegebieden"

Vragen van de deelnemers:

  • Wie bepaalt welke variant iemand krijgt?
    "Wat ons betreft mag de afnemer bepalen. Tenzij het echt niet kan omdat er congestie is. De netbeheerder bepaalt niet."
  • Kan ik er ook meerdere krijgen als grote afnemer? Bijvoorbeeld combinatie van vast en flexibel.
    "Ja, zijn er met grootverbruik. Is wel een uitdaging. Zou inderdaad kunnen werken, bijvoorbeeld bij vrieshuizen. Als je een goede koppeling hebt met digital twin van netbeheerder. Er zijn meerdere kansen, ook bij de grote afnemers."
  • Opmerking deelnemer: "De data van stations is vaak zelfs bij netbeheerders niet aanwezig. Dat is hard nodig wil je dit kunnen doen." Punt wordt breed herkend. Dat inzicht ontbreekt vaak en hebben we heel hard nodig voor de toekomst.
  • Vraag: Kunnen partijen ook combineren? Nu gaat het erg over individuele afspraken.
    "Ja, dat klopt"
    - Reactie deelnemer: "daar ligt een verbetering, daar wordt ook op aangevuld. Juist een energiegemeenschap kan samen veel meer impact hebben dan een individueel. Het gezamenlijk transportvermogen kan dan ingezet worden."
    - Reactie ACM: "Wordt meegenomen door ACM in de consultatie: kijken of het juridisch en praktisch geregeld kan worden. Want: Er zit ook een risico in: bijvoorbeeld als bedrijven hun intentie veranderen. Het is nog zoeken wat gaat werken. De link met congestiemanagement is regelvant. Het is wel een groot verschil of iemand aan de voorkant kiest voor flexibiliteit of dat er met een met een vast contract om flexibiliteit gevraagd wordt."

Casus Emmen door Harold Veldkamp

Harod Veldkamp presenteerd de casus Emmen 2.0.

"Emmen is een representatie van het volledige energiesysteem in NL op een paar vierkante kilometer. Je vindt er gebouwde omgeving, zware industrie, glastuinbouw, veel decentrale opwek zoals zon, wind, groen gas, waterstof. Maar ook logistiek (duurzame energiehub).

Systeem zit elektrisch gezien in het slot. We zitten in een gecontracteerde teruglever en afname congestie. Gecontracteerd omdat meerdere bedrijven flink overgedimensieerd hebben ingekocht. deze gebruiken het ingekochte vermogen vaak nog helemaal niet maar lopen vooruit op verwachte groei.

Er zijn mogelijke sleutels om dat probleem op te lossen aanwezig in en om Emmen. Denk aan oplossingen vanuit de industrie, de gebouwde omgeving, opwek, transport, conversie & opslag. Al deze zaken zijn binnen paar vierkante kilometer aanwezig. Daarom is een onderzoek gestart met als vraag: kunnen we hier een holon van maken gebaseerd op een energienet i.p.v. een vermogensnet? Elementen die daarbij gebruikt kunnen worden zijn een gedigitaliseerd energiesysteem, een digital twit met real time data en hardware in the loop?

Dat onderzoek is vertaald in een project: Emmen 2.0. De vraag die daarbij centraal staat: 
Is het een catastrofaal leerproces? ?et andere woorden: Zijn we zijn op zoek naar oplossingen binnen een systeem wat die oplossing niet meer bevat. Of is het een symbiotisch energiesysteem en moeten we verder kijken dan de bestaande grenzen?"
 
Opmerking ACM:"Formeel: gecontracteerde netcongestie is volgens de ACM geen congestie! Dat moet fysiek zijn. Dat is ook een oplossing in het huidige systeem."

Reactie: In de praktijk is dat weerbarstiger (er is geen data, en netbeheerders acteren vaak anders).

Harold vervolgt: 

We hebben gekozen voor symbiose tussen digitalisering en energie vanuit de overtuiging dat digitlalisering van het energiesysteem crusiaal is om het te laten werken."

Discussie en afronding

We discussieren met de deelnemers rondom twee vragen:

  • Moet de benodigde digitale basis een beoordelingscriterium zijn voor het toekennen van flexibele ATO’s? En zo ja, welke ideeën hebben jullie daar dan bij?
  • Het is van belang dat de nog beschikbare netcapaciteit op een eerlijke en inzichtelijke wijze wordt verdeeld over afnemers met flexibele transportrechten. Wat is eerlijk, en door wie of hoe wordt dat bepaald?

We behandelen beide vragen in één keer, de volgende zaken worden ingebracht door de deelnemers:

  • Wie beslist welk contract wordt gekozen? Afnemer zou moeten kiezen. als geen enkele partij ermee aan de slag gaat dan komt de netbeheerder
  • Inzichtelijk maken en delen van ruimte op de kabel is van belang
  • Zicht op wie er op de wachtlijst staan voor een aansluiting kan enorm helpen. Stel dat nummer 10 een oplossing kan geven voor nummer 1 tm 9. Dat zou de netbeheerder zou moeten hebben
  • Is de digitale transparantie van het bedrijf of van de netbeheerder? Je wil beide kunnen zien. dat heb je nodig om een goed plan te kunnen maken
  • Je kan het ook eerst vanuit je gemeenschap kunnen doen ipv individueel. Het is essentieel dat digital twins aan elkaar gekoppeld kunnen worden. Dat zal veel inzicht opleveren.
  • Gecharmeerd over de plannen van de ACM
  • Vertrouwen is van groot belang in de samenwerking. Vertrouwen is bij datadelen ook heel belangrijk
  • Lokale belang gaat enorm in de weg staan bij de transitie
  • Flexibiliteit is op langere termijn nodig. vaak hoeft er dan helemaal niet verzwaard te worden. met voldoende peak shaving zijn non firm ato's voldoende
  • Integraal programmeren is oplossing vanuit decentrale overheden. Kan alleen werken onder toezicht van de ACM
  • Per cluster op laagste niveau is seconden waarde goed genoeg, op totaal zou het geaggregeerd moeten zijn
  • We missen in alle discussie energietransport. dan krijg je energiecontracten ipv vermogenscontracten
  • Niet vergeten dat er ook wisselwerking is met andere vlakken. waar willen we naartoe?
    digitalisering hoeft niet te betekenen dat alles aan elkaar gekoppeld is. API's bijvoorbeeld

 

Conclusie Esmee en Wilko:

Hele zinvolle discussie. Belangrijkste take away is het belang van inzicht mbv data. Dat is er nu niet en is ook een onderbelicht onderwerp in de voorstellen.

Overzicht:

  • Inzicht in datastromen is key om verder te kunnen en waar we als ACM mee verder moeten.
    Behoefte aan groepscontracten
  • Gedeeld vertrouwen is belangrijk maar niet afdoende, moet ook contractueel worden vastgelegd
  • Belang van vrijwilligheid is groot. Netbeheerder kan niks aan afnemer opleggen. Bestaande en nieuwe aangeslotenen is dat van belang

Vraag van ACM aan deelnemers:: Hoe kan je de netbeheerder zelf prikkelen om dit soort oplossingen te doen?

Antwoorden van de deelnemers:

  • Ze moeten met elkaar praten. local 4 local.
  • Hou de allignment met EZK in de gaten in het kader van de nieuwe energiewet.
  • Proef netwerken bouwen (sandboxes) dan ontdek je de echte problemen: je kan bij de ACM op codebepalingen om uitzondering vragen.
  • Netbeheerder is niet ingericht om in gesprek te gaan met mensen, gemeente is daar wel op ingericht, maar die wachten op initiatief. netbeheerder moet veel meer met gemeente aan de slag
  • Bij de wet zou de netbeheerder meer verantwoordelijkheid moeten kunnen overdragen.

Afronding:
Ter afronding volgt een korte instructie bij reageren op consultatie en oproep. Als er vragen zijn esmee en Wilko beschikbaar om te helpen.