Interviewestaffette: federatieve samenwerking

Wie ben je & wat doe je?

Ik ben Jelle Attema, Delftenaar en lid van de Coöperatie Deelstroom Delft. Het estafette stokje heb ik gekregen van Ype Kingma, dierbaar familielid, van wie ik veel geleerd heb over verduurzaming (en veel andere zaken). Ik woon in een huis dat zich niet echt leent voor zonnepanelen, en alleen tegen hoge kosten afdoende is te isoleren. Ik begrijp dat in de wijk op den duur een warmtenet komt en ik verwacht dat (echte) verduurzaming van de huizen een wijkproject gaat worden. Ik volg daarom de discussies bij de club van Wageningen, zeker over keuzevrijheid en kosten, met veel interesse.

Ik werk bij ECP | Platform voor de InformatieSamenleving, een overleg- en samenwerkingsplatform voor partijen betrokken bij de enorme veranderingen die informatietechnologie in de samenleving teweeg brengt. Maatschappelijke, bestuurlijke partijen en bedrijfsleven gebruiken ons platform om in gesprek te gaan en aan oplossingen te werken rond vaardigheid, veiligheid of ethiek. We ondersteunen communities rondom specifieke technologische ontwikkeling (big data, toekomst van digitale netwerken, blockchain, AI, Quantum).

Zelf werk ik met partijen aan federatieve oplossingen voor online trust (Online Trust Coalition), digitale identiteit, kwaliteit van digitale data, digitale samenwerking (het delen van data) en probeer de relatie tussen Nederland en Europa rond deze thema's bij te houden.

Waarom ben je verbonden aan de Club van Wageningen?

Ik ben via mijn collega René Montenarie bij de Club van Wageningen gekomen. In de energietransitie komen eigenlijk alle onderwerpen samen, waar ik me in mijn werk mee bezig houd.

In welke activiteiten die je onderneemt komt de missie van de Club van Wageningen in beeld?

Het beeld dat gaandeweg bij mij op rijst is dat je voor maatschappelijke uitdagingen (denk aan energietransitie, zorg, logistiek, onderwijs) naar oplossingen moet waarbij partijen (individuen) zelf zeggenschap houden, keuzes kunnen maken en tegelijkertijd verantwoord digitaal kunnen samenwerken. Die samenwerking is complex omdat over en weer waarborgen nodig zijn, zoals over veiligheid, privacy, het voldoen aan regelgeving, regie op gegevens, maar ook waarden als autonomie, inclusie, gelijke kansen of een open markt enz.. Die waarborgen vragen randvoorwaarden in de techniek, maar ook in de samenwerking van mensen, organisaties. Het gaat vaak niet, denk ik, zonder trusted parties en instituties (toezichthouders, wetgevers).

Overal zie je in sectoren voorbeelden opduiken hoe dit (waarden-volle) federatieve samenwerken er uit kan zien. Ook Europese wetgeving rond randvoorwaarden als privacy, veiligheid, identiteit en digitale dienstverlening versterkt die federatieve beweging.

Ik werk zelf met veel organisaties aan een federatief Trust framework voor online diensten in de Online Trust Coalitie. Belangrijkste uitdaging is onder welke voorwaarden partijen op elkaars waarborgen kunnen vertrouwen, welke zekerheid ze daar aan kunnen ontlenen. Er zijn certificeringen, standaarden en frameworks genoeg, maar wat heb je als afnemer daar aan, als er echt problemen ontstaan. Het is bijvoorbeeld vaak niet duidelijk wat de afnemers zelf nog moeten regelen om een online dienst veilig te kunnen inzetten. De Online Trust Coalitie werkt aan deze aspecten. Dat vergt een samenwerking van IT-auditors, experts op het gebied van cloud en informatieveiligheid, toezichthouders, certificeringsinstellingen enz...

Waar zie jij het vastlopen op dit moment? Waar moeten we echt mee aan de slag?

Er zijn veel pilots en proofs of concepts, maar het opschalen van initiatieven kan, mijns inziens, alleen als er manieren zijn om samen te werken en krachten te bundelen. Wat helpt is als er betaalbare (coöperatieve?) diensten beschikbaar zijn met de juiste functionaliteit en die voldoende zekerheid geven aan partijen en de waarden binnen die samenwerking respecteren. Dat is nu een belangrijke show-stopper om op te schalen.

Ik verwacht dat de grote, vaak Europese, veelomvattende federatieve initiatieven het de volgende paar jaar veel gemakkelijker maken om hun werk en componenten te hergebruiken en zullen zorgen voor een duidelijke 'way to go': zodat het voor dienstverleners aantrekkelijker wordt om dit soort deeldiensten te ontwikkelen en deze als dienst aan te bieden. Denk aan initiatieven als Industrial Data Spaces, Digitale Identiteit, Connected Europa Facilities, Gaia-X (federated cloud) en de open source initiatieven in allerlei domeinen. 

Waar loopt dit vast, of beter waarom komt dit niet op gang?

Ik denk dat er vaak veel concurrentie is tussen initiatieven die elkaar eigenlijk nodig hebben of gewoon complementair zijn.

Bij een federatieve aanpak ga je niet het gevecht aan, maar kijk je hoe je de energie bij partijen kunt benutten, partijen zelf keuzes kunnen maken en focus je op wat nodig is om samen te mogen/kunnen werken. 

Zie je voorbeelden waar men probeert deze waarden te borgen, al dan niet succesvol?

Ik organiseer veel online bijeenkomsten, met als doel dat partijen elkaar vertellen wat ze precies doen. Daardoor, is mijn ervaring, kun je op zoek naar convergentie, hoe oplossingen elkaar aanvullen, naast elkaar kunnen bestaan en samenwerken. Het wiel opnieuw uitvinden is niet erg als daardoor een beweging op gang komt (enthousiasme en gedrevenheid komt van onder op, mensen hebben een droom). Maar accepteer dat je bij opschalen, ook met die andere 'wielen' moet samenwerken én moet proberen de eigen waarden hoog te houden.

Welke nieuwe ontwikkelingen zou je graag willen delen?

Ik hoop dat de mensen betrokken bij de energietransitie met hun evenknieën rond andere systeemveranderingen gaan samenwerken: zorg, mobiliteit, maakindustrie, onderwijs, overheidsdiensten. Hoe je ruimte kunt geven aan verandering en autonome ontwikkeling van het eigen initiatief, dat van de ander en wat nodig is om dan toch samen te werken. De volgende maanden probeer ik een aantal webinars te organiseren, waarin voorbeelden worden uitgelicht. Meld je aan voor de nieuwbrief bij ECP.

 Aan wie geef jij het stokje door? Wie is de volgende persoon aan we deze vragen moeten stellen volgens jou?

Mijn collega René Montenarie, omdat hij bij de oprichting van de Club van Wageningen betrokken is geweest en ook persoonlijk een sterke verbondenheid heeft met de energietransitie