Energieplatforms en de kansen en bedreigingen voor energieburgerschap
Romy Dekker heeft mij uitgenodigd om meer te vertellen over mijn activiteiten in relatie tot de Club van Wageningen.
Q: Wie ben je & wat doe je?
Mijn naam is Sanneke Kloppenburg en ik werk als onderzoeker en docent bij de vakgroep Milieubeleid van Wageningen Universiteit. In mijn onderzoeksprojecten kijk ik naar het gebruik van digitale technologie in de governance van duurzaamheidsvraagstukken. Dit gaat van het gebruik van apps en platforms om duurzame gedragsverandering bij consumenten te stimuleren, tot het onderzoeken van verwachtingen die mensen hebben over nieuwe technologieën als blockchain en digital twins in duurzame voedselketens.
Q: Waarom ben je verbonden aan de Club van Wageningen?
Ik wil als sociaal wetenschapper niet alleen onderzoek doen naar digitalisering, maar ook bijdragen aan het maatschappelijk debat over deze ontwikkelingen. Toen ik voor het eerst bij de Club van Wageningen kwam, was ik net bezig met een wetenschappelijk artikel waarin ik een onderzoeksagenda schets over de kansen en risico’s rondom de opkomst van energieplatforms. Ik vind het heel inspirerend om die discussie niet alleen met andere wetenschappers aan te gaan, maar ook met de brede groep stakeholders die betrokken is bij de Club van Wageningen.
Q: In welke activiteiten die je onderneemt komt de missie van de Club van Wageningen in beeld?
De afgelopen jaren heb ik samen met collega’s onderzoek gedaan in verschillende pilot projecten waarin slimme energietechnologieën bij mensen thuis geïnstalleerd werden. Als socioloog kijk ik vooral naar hoe mensen deze nieuwe technologieën zoals slimme meters en thuisbatterijen gebruiken en hoe dat hun relatie tot het energiesysteem verandert. Vaak worden deze pilot projecten vanuit een technische blik opgezet en wordt er nog te weinig nagedacht over hoe dergelijke technologieën goed kunnen aansluiten bij wat wij de bestaande ‘energiepraktijken’ van mensen noemen. Door de alledaagse ervaringen van mensen als uitgangspunt te nemen, komen kwesties rondom autonomie, inclusiviteit en rechtvaardigheid al snel naar boven. Wat vinden mensen ervan als hun batterijen door andere partijen worden aangestuurd, en met welk type gebruiker in gedachten zijn slimme energietechnologieën eigenlijk ontwikkeld?
Q: Waar zie jij het vastlopen op dit moment? Waar moeten we echt mee aan de slag?
De belangrijkste uitdaging die ik zie ligt in het ontwikkelen van een digitaal energiesysteem waarin energieburgerschap centraal staat. Wat ik daarmee bedoel is dat nieuwe innovaties zoals platforms mensen in staat moeten stellen op actieve en betekenisvolle wijze bij te dragen aan de energietransitie. Ik vind dat in het huidige beleid en innovaties het idee van de prosument als marktactor te zeer centraal staat. Uit ons onderzoek blijkt dat mensen zichzelf ook zien als energieburger. Mensen met zonnepanelen zijn vaak bewust bezig met energie en zien dit als een manier om een steentje bij te dragen aan verduurzaming. Ze vinden het belangrijk om inzicht te hebben in hun verbruik en opwek. Nieuwe technologieen als Virtual Power Plants verbinden huishoudens met elkaar en maken het mogelijk gezamenlijk te gaan handelen met energie of bij te dragen aan netbalans. De grote uitdaging is dat de aansturing van zo’n platform door een externe partij gebeurt en niet altijd transparent is. De huishoudens verliezen daarmee hun inzicht en autonomie en men weet niet meer of men ‘goed bezig is’. Dat is jammer, want platforms kunnen ook nieuwe vormen van energieburgerschap stimuleren, zoals het gezamenlijk bijdragen aan netbalans.
Q: Zie je voorbeelden waar men probeert deze waarden te borgen, al dan niet succesvol?
Het is goed om huishoudens of energiecooperaties al in een vroeg stadium te betrekken bij het ontwerpen en implementeren van nieuwe technologieen. Op die manier kun je er achter komen welke waarden voor hen belangrijk zijn en kun je deze integreren in de technologie. Een voorbeeld hiervan zijn community-based Virtual Power Plants.
Q: Welke nieuwe ontwikkelingen zou je graag willen delen?
De opkomst van energieplatforms waarin burgers het voortouw in nemen vind ik erg interessant, zoals de community-based VPPs die ik hierboven al noemde, waar mijn collega’s aan de TU Eindhoven onderzoek naar doen.
Q: Aan wie geef jij het stokje door? Wie is de volgende persoon aan we deze vragen moeten stellen volgens jou?
Ik geef het stokje graag door aan Elke den Ouden. Zij is wetenschapper maar daarnaast ook betrokken bij energie-initiatieven in haar woonplaats. Daardoor kan zij de kwesties waar we bij de Club van Wageningen over discussiëren heel concreet maken.
